Sport je stekao takav društveni značaj i u toj meri postao kompleksna pojava, da raspravu o sportu nije više moguće svesti na tradicionalne fenomenološke analize. I pored upornog nastojanja javnih medija da sport i dalje svode na “činjenice” i banalnu “zabavu”, on se sve više nameće ozbiljnoj naučnoj i filozofskoj misli kao pojava u kojoj do najvišeg izraza dolaze osnovne protivrečnosti kapitalističkog društva i u kojoj se prelamaju osnovna pitanja ljudske egzistencije i društvenog razvoja. Nažalost, takva razmišljanja imaju uglavnom akademski karakter i jedva su prisutna u javnosti. Sportska problematika i dalje ostaje “svojina” polupismenih i korumpiranih novinarskih klanova. Kada se zna da su oni samo produžena ruka kapitalističkih i političkih centara moći, reklamni agenti mafijaški organizovanog show-business-a, njihov “ugao posmatranja” sporta sasvim je razumljiv, kao što je razumljiv i njihov bespoštedni obračun s mišlju koja pokušava da razotkrije poleđinu sporta, a time i pravu prirodu njihove delatnosti.
Ozbiljnija kritički intonirana teorijska promišljanja sporta javljaju se i pre Drugog svetskog rata, ali tek postajanjem sporta oruđem u hladno-ratovskom obračunu između blokova i njegovom komercijalizacijom on dobija onu “punoću” i značaj koji će postati sve veći izazov za sociološku i filozofsku misao. Do pravog proboja sociološki i filozofski utemeljene kritike sporta došlo je nakon studentskog pokreta iz 1968, koji je otvorio vrata za frontalni (pre svega duhovni) obračun s kapitalizmom i sportom kao njegovom ideologijom. Radikalizovanje kritike sporta odvija se uporedo sa razvojem “potrošačkog društva”, odnosno, sa postajanjem kapitalizma totalitarnim poretkom destrukcije. Kritika sporta postaje kritika kapitalizma.
Doskora su ljudi sa oduševljenjem slušali izveštaje o sve većim “rezultatima” koji se postižu u eksploataciji “prirodnih izvora”. Bio je to jedan od glavnih pokazatelja “progresa”. Danas, sa razvojem svesti o razmerama uništenja prirode, ljude sve više hvata panika pred novim “podvizima”. Isto je i sa sportskim rekordima. Nekada su oni bili pokazatelj „razvoja ljudskih moći”. Gledajući unakažena tela sportista, čovek se sve češće pita koja je cena tih “dostignuća” i koji je njihov pravi smisao. Nekada moćno sredstvo za propagandu kapitalističkog poretka, sport je postao polazište za njegovu kritiku. Građanska teorija je u defanzivi: što je više “negativnih pojava” u sportu, utoliko je glasnije nastojanje da se zaštite osnovni principi kapitalizima. Građanska teorija ide dotle, da sve odlučnije odbacuje profesionalni i rekorderski sport, najmilije čedo kapitalizma, sa ciljem da sačuva moralni (pedagoški) integritet principa takmičenja i učinka, odnosno, veru u “izvorne vrednosti” kapitalizma. Slepa odbranaška logika ustupa mesto teorijskom manevrisanju da bi se sačuvalo ono što se još može sačuvati.
Kada je reč o odbrani sporta, zagovornici kapitalizma i njihove kolege iz (sad već bivšeg) tabora “realnog socijalizma” našli su se u istom rovu. I na primeru odnosa prema sportu može se videti da je staljinizam daleko bliži kapitalizmu nego Marksovoj ideji socijalizma. Skorašnji događaji na Istoku to ubedljivo dokazuju: kapital je, bez ikakvog otpora, “preuzeo” “socijalistički sport”, a da se njegova suština nije promenila.
Velika sličnost u kritici sporta, koja dolazi sa raznih strana sveta, rezultat je postajanja kapitalizma globalnim poretkom. Kritika sporta postaje jedan od načina duhovne integracije i menjalačke borbe slobodarski opredeljenih ljudi koji su svesni pogubnosti daljeg razvoja kapitalizma. Olimpijskom pokretu, otelotvorenju vladajućeg duha kapitalizma i simbolu uništenja ljudi, suprotstavlja se sve glasniji i beskompromisniji anti-olimpijski pokret. On pretstavlja sastavni deo sve organizovanijeg i masovnijeg nastojanja ljudi da spreče uništenje života na Zemlji i usmere naučni razvoj i procese proizvodnje na iskorenjivanje siromaštva, kao i na zadovoljenje istinskih potreba čoveka kao prirodnog i humanog bića. Slobodarska kritika sporta postaje deo svetskog anti-kapitalističkog fronta.
U vremenu kada Zapadni kapital, uz nesebičnu pomoć domaće “gospode”, sve bespoštednije nastoji da pretvori našu zemlju u svoju koloniju, postaje jasna sva pogubnost “vaspitavanja” mladih na stadionima i u halama. Krajnji efekat raspirivanja bezumne navijačke euforije nije stvaranje dostojanstvene i slobodarske omladine, već idiotizovane “mase” koja će postati “prljava” radna snaga Evrope. U tom kontekstu postaje jasnija sva pogubnost maksime „Sport je najbolji ambasador!“. “Nacionalna afrimacija” putem sporta je stranputica u borbi protiv kolonijalnog podjarmljivanja jer prednost daje delatnostima sa kojima se ništa ne postiže (sem povremenih “nacionalnih euforija”), a sa kojima se uništava kulturna (samo)svest i marginalizuju one delatnosti bez čijeg razvoja nema opstanka (ekonomija, nauka, umetnost). Postajanjem međunarodnog sporta reklamnim prostorom kapitala i show-business-om, zadat je konačni udarac nastojanju da se sport iskoristi kao sredstvo za nacionalnu emancipaciju. On je postao jedan od nosećih stubova “novog svetskog poretka” i kao takav sredstvo za uništenje nacionalne samosvesti.
“Vrhunski sport” je oblast u kojoj je kapital uspostavio globalnu dominaciju. “Kosmopolitizam” pod okriljem multinacionalnog kapitala znači stvaranje od čoveka obezličenog jurišnika kapitalizma. Skrivene iza “apolitične” maske, “međunarodne sportske asocijacije” su produžena ruka najmoćnijih kapitalističkih klanova i kao takve sredstvo za uspostavljanje dominacije nad “nacionalnim sportovima”. Kada se ima u vidu značaj koji sport ima u društvu, jasno je da se radi o jednom od najpogubnijih oblika duhovnog kolonizovanja sveta – o stvaranju paukove mreže u kojoj nestaju nacionalne kulture i slobodarska misao.
Dalji „razvoj sporta“ treba sagledati u kontekstu sve očiglednijeg raspada “države blagostanja” i zaoštravanja borbe kapitalističkih koncerna za tržište i prirodne resurse. Logično je pretpostaviti da će kapitalizam još agresivnije nastojati da iskoristi sport kao sredstvo za odvlačenje pažnje ljudi od osnovnih egzistencijalnih pitanja i za sterilisanje kritičko-menjalačke svesti. Što manje bude hleba (izvesne egzistencije), to će biti više sve krvavijih igara. Kao i sve druge oblasti društvenog života koje su pale u ruke kapitalu, sport postaje sve prljaviji business.
Naš duhovni opstanak ne može da se zasniva na stvaranju nacionalističke histerije i veličanju srednjovekovnih mitova, već na borbi za očuvanje i razvoj emancipatorskih tekovina narodnog stvaralaštva i slobodarske borbe, kao i evropske kulture koju kapitalizam sistematski uništava. Dajmo utočište Šekspirovim junacima, Tomasu Moru, Rusoovom Emilu, Servantesovom Don Kihotu, Geteovom Faustu, Brehtovoj Majci Hrabrost… – koje na Zapadu progone tvorci “koka-kola kulture”, duhovnog simbola varvarizma koji nam, u obliku “novog svetskog poretka”, nameće savremeni kapitalizam. Budimo herojski, a ne “mučenički” narod. Budimo, zajedno sa slobodarski nastrojenim delom čovečanstva, nosioci prometejske, umesto olimpijske baklje – čiji plamen preti da spali svet.
