Sportska takmičenja po svojoj prirodi najbliža su ratu. Praktično, ona su podražavanje ratnih okršaja. Na to upućuju i izrazi koji dominiraju u sportu: “protivnik, pobeda, poraz, napad, odbrana, kontra-napad, juriš, linija odbrane, strategija napada, razbiti protivničku odbranu, razviti napadačke linije, obezbediti podršku napadačkim redovima, obezglaviti protivnika stalnim jurišima i naterati ga na povlačenje, zbiti odbranbene redove, ukopati se u odbrani, uneti paniku u protivničke redove, naneti protivniku udarac od kojeg ne može da se oporavi, onesposobiti napadačke redove, naterati protivnika da se povuče na svoju teritoriju, uništiti igru protivnika, slomiti protivniku moral, srušiti ga na kolena, dotući ga do kraja, naterati ga da se preda, ubiti mu volju da se bori, kukavički se predati, junački izginuti braneći svoj gol, boriti se do kraja, pripremiti se za odlučujući juriš…” Scene sa otvaranja sportskih pretstava, zastave, himne, defile, taktovi koračnice koju po pravilu izvode vojni orkestri, strojevi korak – sve to pre podseća na ratni sukob nego na igru slobodnih ljudi.
Interesantna je i priroda sportskog okršaja. Svaki tim ima “svoj” deo terena (teritoriju) sa koje “kreće u napad” na protivničku teritoriju na kojoj se nalazi vrednost koju protivnik nastoji da sačuva. Postizanje koša ili gola pretstavlja poraz branilaca, sa tim što su stečeni poeni simboličan izraz vrednosti plena koji je zadobijen. Svaki napad je borba, a utakmica rat u kome je pobedio onaj ko je uspeo da pobedi u većem broju borbi i na taj način osvoji veći broj poena (veći plen). Radi se o scenariju koji odgovara srednjovekovnim pljačkaškim pohodima plemića. Uostalom, i ustrojstvo kluba, kao i klupski simboli, upućuju na povezanost sporta sa srednjovekovnim tradicijama. Klub je organizovan kao svojevrsni srednjovekovni klan. Boje, grb, himna, veličanje “svetlih tradicija” (što se isključivo odnosi na pobede), stvaranje hrojskih mitova o “najvećim igračima” (borcima) koji postaju legendarni uzori za mlađe članove i simpatizere kluba (klana) kao i sredstvo za zadobijanje prestiža među klanovima – sve to čini (doduše banalizovani) kolorit prošlosti. Što se tiče stadiona, on je svojevrsno utvrđenje i kao takav sedište klana, dok je igrački teren “sveto zemljište” iz kojeg izvire životna snaga klana koja hrani borilački fanatizam svojih pripadnika. “Poginuti boreći se na svom terenu za boje svog kluba!” – pretstavlja najsvetiju obavezu i čast. “Izdati klupske boje” postaje najveći zločin koji se ni sa čim ne može iskupiti. Tenzija emotivnog dovedena je do usijanja: u trenucima pobede sportista se oseća kao simbol klana i idol slavljeničkih masa; u trenucima poraza oseća se kao bedni izdajnik koji je pobegao sa bojnog polja. Naravno, ne nosi svako breme odgovornosti na isti način, ali se pod njim neminovno povija.
Militantno strukturiranje sportske grupe neposredna je posledica ratničke prirode sporta. Pojedinac je podređen timu; tim ima vođu koji, na terenu, nastoji da realizuje pobedničku strategiju trenera, glavnog komandanta operacije i neprikosnovenog autoriteta. “O trenerovoj reči se ne raspravlja, ona se izvršava!“, što znači, trenerova “uputstva” imaju karakter zapovesti koja se moraju sprovesti u delo. Poštovanje autoriteta, disciplina, uniformnost svesti – glavne su odlike “dobre ekipe”.
Saradnja i solidarnost u ekipi odgovaraju ustrojstvu borbene grupe. Njihov smisao je u jačanju “timskog duha” sa kojim treba obezbediti pobedu. Istovremeno, u ekipi vlada bespoštedna borba između igrača za zadobijanje vodećih pozicija u timu koje obezbeđuju mogućnost za igru. Konkurencija u ekipi, što znači sistematsko potsticanje agresivnog egoizma, osnovno je i najefikasnije sredstvo sa kojim trener manipuliše da bi naterao igrače da izvršavaju njegove zahteve. Strah od gubitka mesta u timu, što znači da će biti dovedena u pitanje njegova egzistencija i afirmacija, pretstavlja onu snagu koja neprestano primorava igrača “da se dokazuje” ne samo udvoričkim odnosom prema treneru i vlasnicima kluba, već i spremnošću da žrtvuje i svoje zdravlje – da bi ostao na terenu. Za mladog igrača klupa je startna pozicija sa koje kidiše na svoje starije suigrače; za njih, klupa je kraj karijere. Izgubiti mesto u timu mnogo je gore nego izgubiti utakmicu. Osnovno pravilo u sportu je da svako gleda sebe, odnosno, da je svako svakome protivnik. Euforija “drugarstva”, koja zahvata ekipu u trenucima pobede, koja svima donosi korist, brzo se zaboravlja kada treba pronaći “krivce” za poraz i očuvati mesto u timu.
Takozvana “sportska igra” je borba protivničkih grupa koja se odvija u formi takmičarske igre. Radi se, dakle, o zloupotrebi forme igre putem koje bespoštedni obračun između “protivnika” dobija kulturnu legitimnost. Smisao “sportske igre” nije u tome, da se svakom učesniku pruži mogućnost da slobodno realizuje svoje stvaralačke (igračke) moći, kao i da omogući stvaralačku saradnju sa drugim učesnicima u igri i na taj način razvije međuljudske odnose, već da stvori normativne ograde u okviru kojih treba da se odvija sukob. “Strategija igre”, sa kojom svaki trener nastupa, svodi se na razradu plana koji treba da onemogući protivnika da razvije “svoju igru”. To znači da spreči protivničke igrače da realizuju svoja igračka znanja koristeći se pri tom svim dozvoljenim (i mnogim nedozvoljenim) sredstvima. Ovo je od izuzetne važnosti, jer se u sportskoj igri nasilje, koje se van sportskih terena kažnjava, ne samo toleriše, već i potstrekava. Radi se o “regularnom” nasilju koje ne sme da “sputava sportsku borbu”, i istovremeno treba da spreči da se ona ne pretvori u nekontrolisanu tuču. Nasilje postaje jedan od najvažnijih sredstava za ostvarivanje “strategije pobede”. U širem smislu, ono podrazumeva pored telesnog nasilja i izazivanje protivnika. Na činjenici da vođa igre protivničkog tima ima “slabe živce” neretko se gradi čitava strategija, jer “obezglaviti” protivnika znači razbiti njegovu igru – što pretstavlja siguran put do pobede.
Na razvoj agresije u sportu uticala je i stalna izmena pravila koja su omogućila promenu načina igre. Uzmimo za primer košarku. Od pasivnog iščekivanja protivnika u zoni, koji je mogao neometano da šutira na koš, došlo se do “totalnog presinga”, što znači do apsurda dovedene koncepcije da je “napad najbolja odbrana”. Smisao takve odbrane nije samo u onemogućavanju protivnika na čitavom terenu da razvije igru i dođe u povoljnu poziciju da postigne koš, već i u sprečavanju protivnika da ubaci loptu u teren, što znači da započne igru. Igra bez lopte, što znači bespoštedna i samorazarajuća telesna borba između protivničkih igrača za igrački (životni) prostor, postaje glavni sadržaj igre. Umesto dominirajućeg, igračka tehnika postaje samo prateći element igre, s tim što je i njena priroda određena prirodom sportske borbe.
Imperativ pobede potiskuje i degeneriše ljudsko u čoveku. Strah od poraza, što znači strah od neizvesne budućnosti, dovodi do toga da čovek u protivničkoj povredi, što znači tuđoj nesreći, vidi svoju “sreću”. Što je sukob dramatičniji to sportista u svom protivniku manje vidi čoveka, a više objekat na kome treba da dokaže svoju “vrednost”, odnosno, vidi u njemu opasnost koja ugrožava njegovu egzistenciju i preti da ga gurne u bedu – odakle je krvavim radom i bespoštednom borbom izašao. Procesi otuđenja i postvarenja čoveka, što znači uguravanje čoveka u kalup lojalnog i upotrebljivog “građanina”, uslovljavaju “međuljudske odnose” u sportu. Pravila fair-play-a, kao što je rečeno, pozivaju na poštovanje poretka koji svodi ljude na neprijatelje, a ne na poštovanje čoveka.
Iskustvo govori da što je manji imperativ pobede, utoliko je igra spontanija, maštovitija, samoinicijativnija, jednom reči – slobodnija. Sportisti se manje odnose jedni prema drugima kao prema “protivnicima”, a više kao su-igračima. Ne teži se (telesnom) onemogućavanju, već nadigravanju. Nije bitan rezultat ili pobeda, već način na koji se do njih došlo. Estetski elementi (“lepa igra”) dobijaju prevagu nad telesnom sirovošću i grubostima. Ipak, sve je to daleko od istinske igre koja podrazumeva prevazilaženje kako principa kompeticije, tako i principa učinka.
