Od svog nastanka sport se formirao u suprotnosti s humanističkim tradicijama građanske kulture (prosvetiteljstvo, izvorni principi Francuske građanske revolucije, filantropski pokret, emancipatorsko nasleđe hrišćanstva, nacionalne kulture…) Još je francuski lekar Filip Tisije, u vreme formiranja sporta kao institucije, u sportu video “muskularni primitivizam” i obračun s duhovnim tradicijama Zapada. Sport je obračun s emancipatorskim telesnim aktivizmom koji je, nadahnut prosvetiteljstvom (Fit, Pestaloci, Guc Muc, Jan…), učestvovao u razbijajnju bedema feudalnog i u stvaranju modernog (građanskog) društva. Stvaranjem sporta izvršena je represivna institucionalizacija slobodnog telesnog aktivizma građana: sport postaje instrument za integraciju ljudi u vladajući poredak. Umesto slobodne individue, “dobija se” lojalni i upotrebljivi “građanin”; umesto klasne integracije, uspostavlja se tzv. “nad-klasna”, odnosno “nacionalna” integracija; umesto sredstva za afirmaciju nacionalnih kultura, za borbu za slobodu (radnika, porobljenih naroda, žena), za razvoj individualnih ljudskih moći – “slobodni” telesni aktivizam u obliku sporta postaje poprište sukoba između najmoćnijih kapitalističkih korporacija i sredstvo za porobljavanje sveta. Sport “briše razlike” između ljudi tako što uništava ljudsko.
Zemlje koje su “zakasnile” u istorijskom razvoju prihvatile su sport kao jednu od mogućnosti za preskakanje jaza koji ih je delio od razvijenog kapitalističkog sveta, odnosno, za uključivanje u “modernu” (građansku) civilizaciju”. Razvojem kapitalističkih odnosa svojine na selu, raspadom tradicionalnih oblika društvenog organizovanja, razvojem zanatstva, industrije, trgovine, razvojem gradova i stvaranjem sve brojnije najamne radne snage koju je trebalo držati u pokornosti i van radnog vremena; nastojanje da se homogenizuje društva na nacionalnoj osnovi (usmeravanje radništva sa polja klasne borbe na polje “borbe za nacionalne interese” pod patronatom buržoazije i u liku vojnih struktura) – dovelo je do odumiranja tradicionalnih oblika slobodnog telesnog aktivizma (seoske svečanosti i dr.) i razvoja sporta i u tim zemljama.
Posredstvom mehanizma kvantifikovanja (na osnovu zadatih, od čoveka otuđenih mernih kriterijuma) osnovni oblici slobodnog telesnog aktivizma, do čijeg se pravog smisla kao ljudske delatnosti može doći samo u okviru konkretnih kultura u kojem su nastali, svedeni su na sportske discipline. Izvršena je „uravnilovka“ na temelju “objektivnih” kriterijuma, što je dovelo do toga da one izgube svoju prirodnost, kulturnu vrednost, kao i osobenost individualnog ljudskog izraza. Kvalitet prirodnog, kulturnog i individualno-ljudskog izgubio se u kvantitativnom sravnjivanju. Umesto da izražavaju svoju životnost kao prirodna bića, da budu pretstavnici svojih kultura i da ispoljavaju svoje specificno-ljudske, što znači stvaralačke (duhovne) moći, ljudi, u obliku “sportiste”, postaju denaturalizovani i dehumanizovani jurišnici političkih centara moći i reklamni panoi moćnih kapitalističkih firmi. Pobede i rekordi izraz su degeneracije izvornih prirodnih, kulturnih i individualnih potreba, i degradacije čoveka na oruđe za postizanje političkih ciljeva i profita. Umesto trijumfa duhovnog bogatstva raznih kultura, na sportskim borilištima trujumfuje kolonijalni i destruktivni duh kapitalističkog “internacionalizma”. Umesto igračke, sport je postao simbol tehničke civilizacije. “Savršeni rad mašine” je onaj mimetički impuls koji budi „estetsko nadahnuće“ kod sportiste. Sport nije samo iskorak iz kulture, već i iskorak iz života (živog sveta).
Što se tiče agonalnog karaktera sporta, on se ne oslanja na slobodarske tradicije (sadržane u narodnim kulturama), već na osvajačko-tlačiteljske tradicije (sadržane u “viteškim” turnirima). U njemu ne vlada prometejski, već olimpijski duh. Sport je ritualno iskazivanje pokornosti božanstvima koja vladaju svetom. Moguća je borba između ljudi, po pravilima koja su otelotvorenje vladajućeg duha, ali ne i za promenu vladajućeg poretka. U njemu nema borbe između dobra i zla, što znači da je iz sporta izbačen osnovni humanistički (slobodarski) naboj bez kojeg nema civilizacije.
Takozvani “igrački sportovi”, koji su stvoreni u novom dobu, po pravilu su surogat-proizvodi koji u „čistom“ obliku otelotvoruju osnovne principe kapitalizma: princip konkurencije i princip kvantitativno merljivog učinka. To je osnov i okvir u kojem elementi “sportske igre” (kao što je to, na primer, dribling, dodavanje i dr.) dobijaju svoj smisao. Dinamiku njihovih promena (pre svega pravila po kojima se igra, zatim gladijatorski duh, telesnost…) ne uslovljavaju prirodne, kulturne ili individualne potrebe aktera, već bič kapitalizma koji nastoji da od njih napravi što atraktivniji show-bussines.
U sportu je sve manje samoinicijativnosti, spontanosti, maštovitosti, kreativnosti, intuicije… U individualnim sportovima čovek je postao oruđe sa kojim se postižu “vrhunski rezultati”; u kolektivnim sportovima čovek postaje točkić u timu koji nastoji da funkcioniše kao “savršeni mehanizam”. Od igrača se ne traži da igra, nego da “dobro obavi posao”, što znači da uspešno izvrši zadatak koji mu je dodeljen. Na rang-listi trenera, putem koje se određuje “vrednost” igrača, spremnost igrača da se podredi “igri tima” (“koncepciji”), što znači da bespogovorno nastoji da ostvari “trenerove zamisli”, ubedljivo je na prvom mestu. “Poslušni igrač” koji “vredno radi i ne fantazira mnogo” pretstavlja prototip “dobrog momka”. Čovek koji na terenu nastoji da realizuje svoju igračku (stvaralačku) individualnost, što znači da ima “svoje zamisli”, dobija status “neprijatelja” koji “uništava igru tima”. Istovremeno, sportista mora aktivno da učestvuje u sve stravičnijem uništavanju sopstvenog organizma. Umesto svesti slobodne individue, sportisti se i bukvalno usađuje fanatična svest koja je spremna da natera organizam na samouništenje da bi se postigao traženi rezultat. Uništavanje tela i uma pretpostavlja uništenje kako mogućnosti kritičkog rasuđivanja, tako i ljudskog dostojanstva.
Kako je sport, politizovanjem i komercijalizovanjem, postajao anti-kultura, tako su gospodari sporta agresivnije nastojali da sportske priredbe uviju u plašt “kulture” i na taj način dokažu da sport, kao simbolični izraz osnovnih vrednosti kapitalizma, spada u “vrhunske domete kulture”. “Kulturni program”, koji po pravilu prati otvaranje olimpijskih igara i u koji se ulažu ogromne sume i koristi najsavremenija tehnika, nije drugo nego “grandiozni” izraz megalomanskog primitivizma njihovih organizatora.
Komercijalizovanjem kulture i razvojem potrošačkog društva kultura je postala masovna konzumerska roba. Kvalitet je podređen kvantitetu, sto znači sticanju što veće dobiti u što kraćem vremenu. Neminovna posledica je pad kvaliteta proizvoda, što se neposredno odražava na pad kulturnog nivoa konzumenata što, opet, ima povratno dejstvo na proizvodnju – i tako u krug. Kultura biva pretvorena u “zabavljačku robu” najnižeg ranga. Tome doprinosi sve brži tempo života i njegova trivijalizacija. Nema se ni vremena ni “sluha” za dela koja zahtevaju ozbiljniji mentalni napor i koja sučeljavaju ljude s besmislenim životom. Čovek se ne pojavljuje kao stvaralac, već kao objekat “kulture” koja se svodi na represiju nad istinskim ljudskim potrebama. Kultura nije otvaranje prostora slobode, nego normativni kavez u kojem vladajuća ideologija (poredak) “drži pod kontrolom životinjsku prirodu čoveka”. Istovremeno, uništava se individualnost budući da se vrši unifikacija čoveka na antropološkom i na kulturološkom nivou (kultura kao zadata i od čoveka otuđena normativna sfera). Postajanje čoveka “kulturnim bićem” svodi se na saučestvovanje čoveka u obračunu s njegovim autentičnim potrebama i individualnim osobenostima i sposobnostima.
U današnjem sportu u potpunosti je realizovano nastojanje kapitala, koje je sve dominantnije i u drugim društvenim oblastima, da uništi (istorijske) korene istinske kulture i da stvori surogat “kulture” koja će biti oruđe kapitala za nametanje čoveku surogat “potreba”. Kao rezultat sve bespoštednijeg ekonomskog rata, kapital ne nastoji samo da kulturu svede na svoj reklamni program, već da svest čoveka, njegovo ponašanje, međuljudske odnose, praktično čitav društveni život podredi svojim interesima. Radi se o stvaranju surogat života kojem odgovara “potrošačka kultura življenja”, “novi” oblik paganizma koji se svodi na veličanje surogat života (“Koka-kola je ono pravo!“). Sport postaje spektakularni oblik obožavanja surogat života.
Za razliku od drugih oblasti koje “pokrivaju” tzv. “slobodno vreme”, kao što su to muzika, pozorište i drugi segmenti onoga što se naziva “kulturnom sferom”, u kojima postoji mogućnost za kritičko sučeljavanje s postojećim svetom i za stvaranje ideje o humanom svetu sport, kao institucija, je otelotvorenje i slavljenje uspostavljenog sveta i obračun s idejom budućnosti. To je suština toliko isticane teze o “apolitičnosti” sporta, čiju su najvatreniji zagovornici oduvek bili oni koji vladaju svetom. U vezi sa tim, čuveno olimpijsko geslo “Važno je učestvovati!” (koje se pripisuje Kubertenu), zapravo znači da je osnovni smisao sporta u tome da izvrši duhovnu integraciju sveta (“vladati u glavama”, osnovno geslo Kubertenove “utilitarne pedagogije”) pod okriljem vrednosti koje vladaju u kapitalističkom svetu. Moderni olimpizam, kao kruna svetskog sportskog pokreta, u svojoj biti je (moderni) paganizam, što znači veličanje postojećeg sveta. Filozofsko okrilje modernog sporta je pozitivizam (radikalni obračun s kritičkim umom) koji, kako je to Markuze pokazao, od Ogista Konta vodi do fašizma. Na toj autoritarnoj duhovnoj i političkoj matrici razvijao se olimpijski (sportski) pokret. Poput antičkog olimpizma, ni on nije okrenut prema budućnosti, već ka očuvanju postojećeg sveta uz pomoć romantizovanih mitova iz prošlosti sa kojima se taj svet može uveličati. Otuda ne čudi da je sport jedan od najjačih bastiona konzervativizma. Od vodećih ličnosti međunarodnog sporta do trenera i ubedljive većine sportista, praktično, čitav “sportski pogon” neraskidivo je vezan za kapitalistički poredak. Sportista-najamnik je po prirodi svoje delatnosti reklamni agent kapitalizma i kao takav je “prirodni” saveznik kapitala i otuđenih centara političke moći. Istovremeno, samo uz njihovu “pomoć”, budući da je ceo život podredio sportu, može da se domogne vladajućih vrednosti i obezbedi egzistenciju. Oni koji se bore za ukidanje kapitalizma, a to znači sporta, za njega su smrtni neprijatelji.
