Helensko društvo bilo je par excellence erotska zajednica. Erotska bliskost između muškaraca predstavljala je jednu od najvažnijih integrativnih spona helenskog društva, a muško telo u borilačkom naponu najviši erotski izazov. Olimpijske igre bile su prvorazredna erotska manifestacija. Sudar golih tela u krvavoj žestini, sa provokativnim položajima i pokretima, bila je dramatična erotska predstava i izuzetni erotski stimulans. Borbe golih dečaka (efebi) predstavljale su posebnu poslasticu za publiku: olimpijske igre bile su festival pederastije. Budući da su olimpijski bogovi bili antropomorfni i da su predstavljali obogotvorenje osobenosti i sklonosti Helena, može se pretpostaviti da su olimpijske igre bile vrhunska erotska predstava i kao takve svojevrsno “zavođenje” bogova. Put u besmrtnost, putem pobedničke “slave”, bio je popločan strasnim erotskim nabojem.
Veličajući helensko društvo kao nedostižni uzor modernom dobu Kuberten, poput mnogih drugih građanskih helenista, zaobilazi homoseksualne i pedofiličarske “detalje” iz antičkog nasleđa da ne bi pokvarili sliku idealizovanog sveta u kome (malo)građanin treba da pronađe najviše domete ljudskog i duhovno pribežište. Na antičkim olimpijskim igrama, kao i u gimnazijama i palestrama, pulsirao je neskriveni erotski naboj (koji je bio izvanredna provokacija za seksualnu fantaziju) sa kojim Kuberten, putem njegove muskularne pedagogije (rukovodeći se jezuitizmom i progresizmom), po svaku cenu nastoji da se obračuna i da na taj način steriliše životnu snagu helenskog društva. U antici telesne vežbe nisu bile oblik sputavanja i obračuna sa Erosom, već njegovo neprestano podsticanje i oplemenjivanje. Arete gymnastike podrazumeva gospodarenje nad instinktima, ali ne i obračun s erotskom prirodom čoveka, kao što je to slučaj u Kubertenovoj “utilitarnoj pedagogiji”. U gimnazijama, stecištu aristokratije, stari su se udvarali mladima koji su ih zavodili svojim telima. Radi se o telesnom vežbanju kao svojevrsnoj ljubavnoj predigri i najvišem obliku aristokratskog telesnog agon-a. Kuberten tvrdi da su u helenskom društvu “i stari i mladi živeli u bratskoj zajednici” – što ga ne sprečava da stav da je “bratstvo za anđele, a ne za ljude” proglasi za jedan od najvažnijh principa njegove olimpijske doktrine – ali ne govori ništa o prirodi tih odnosa. Uprkos tome što je u opravdavanju pedofiličarskih odnosa u antici prisutna hipokrizija, bitno je da se ljubavno zadovoljstvo stavlja u kontekst razvoja širih (“prijateljskih”) međuljudskih odnosa. “Ljubavni odnosi” između pripadnika aristokratije pojavljuju se kao najviši oblik rasne i klasne integracije, odnosno, kao najneposredniji oblik stvaranja organskog jedinstva zajednice. Od izuzetnog značaja je to što se, shodno antičkoj kulturi, erotski odnosi ne zasnivaju na sirovoj, već na produhovljenoj seksualnosti. To se ogleda u vladajućem modelu tela i pokreta koji su ovekovečeni u kipovima, na reljefima i slikama. Uprkos tome što telesnoj snazi daju prvorezredni značaj, gipkost udova i tela (ono najvažnije po čemu se razlikuje telo Helena od tela roba – koje je kruto i nezgrapno) predstavlja osnov ritmike erotskog pokreta: dominira telesna dinamika i “mekoća” pokreta. Istovremeno, snažno i negovano telo nije samo oblik isticanja rasne ekskluzivnosti i rasne superiornosti u odnosu prema “varvarskim narodima”, već i izraz konačne pobede patrijalhalnih (“svetlosnih”/ olimpijskih) nad matrijalhalnim (htoničkim) bogovima.
U antici je postizanje erotskog naboja povezano sa nastojanjem da se oblikuje telo tako, da bude u harmoniji sa geometrijski ustrojenim kosmosom. Otuda “vajanje tela” u gimnazijama, poput manifestacija obnažene telesne snage na olimpijskim borilištima, ima ritualni karakter. Telesno vežbanje postaje oblik pulsiranja erotskog naboja u čoveku i najviši oblik služenja božanstvima, što predstavlja jedan od osnova antičke euritmije. Istovremeno, ono postaje realizovanje nagonskog u religioznom obliku. U antici dominira težnja za potpunim uklapanjem čoveka u kosmos, pri čemu je telesni sklad sa kosmosom osnovna pretpostavka za duhovno jedinstvo sa kosmosom. Antička estetika pojavljuje se kao jedinstvo erotskog i kosmičkog. Otuda je harmonija najvažniji estetski izazov. Budući da je najvažniji zadatak Kubertenove “utilitarne pedagogije” potpuno uklapanje čoveka u postojeći svet, i Kuberten ističe u prvi plan harmoniju u kojoj vidi “sestru poretka”. Istovremeno, ritam dobija izuzetan značaj budući da Kubertenova koncepcija “progresa” ima dinamički karakter. On simbolizuje otkucavanje životnog bila kapitalizma i večno obnavljanje njegove životne snage koja se pojavljuje kao sudbinska moć.
Kuberten je dobro uočio da je Helen radeći na svom telu u stvari radio na svome duhu. “Vajanje tela” postaje religiozni ritual sa kojim se realizuje antički princip gnothi seauton. Telesne vežbe postaju način potčinjavanja (podavanja) bogovima – koje Kuberten zamenjuje sa “zemljom” i “zastavom”. Radi se o nastojanju da se obogotvori uspostavljeni poredak u obliku obožavanja njegovih najviših simbola. U modernom olimpizmu nema antropomorfnih simbola koji predstavljaju vladajuću moć poretka, kao što su to bogovi u antici. Tu ulogu preuzimaju sportisti, s tim što je njihovo telo i izgled u potpunosti podređeno prirodi vladajućeg poretka. Isto tako, u modernom olimpizmu kult tela nema veze sa širim religioznim kontekstom, kao što je to bilo u antici, već se zasniva na socijalno darvinističkom i progresističkom duhu kapitalizma, i na simboličan način je izražen u Kubertenovoj maksimi mens fervida in corpore lacertoso. Dominira industrijski mimezis i mehanizacija tela i u vezi s tim obračun s Erosom i s prirodnim potrebama čoveka. Pored toga, u antici nije bilo ni principa “većeg napora”, već su dominirali principi “mera je ono najbolje” (metron ariston) i “ništa odviše” (meden agan), kao i princip “lepog i dobrog” (kalokagathia). Kod Kubertena je mišićavo muško telo u borilačkom naponu, kao simbolični pojavni oblik vladajućeg duha kapitalizma, najviši erotski izazov. U tom kontekstu Kuberten nastoji da se obračuna s Erosom koji usmerava čoveka ka razvoju njegove afektivne prirode i ljudske bliskosti, i da tu energiju pretvori u pokretačku snagu “progresa”. Za razliku od helenskog sveta koji se zasniva na geometrijski ustrojenom kosmosu čija je moć otelotvorena u olimpijskim bogovima, Kubertenov svet se zasniva na ekspanzionističkoj moći monopolističkog kapitalizma. Osvajanje sveta i tlačenje “slabih” osnovni je erotski stimulans. Ljubav prema ubilačkoj moći, kao sredstvu za uspostavljanje dominacije nad “slabima”, postaje zamena za ljubav prema bogovima kao sudbinskoj sili. Otuda ljubav prema oružju, kao najvišem simbolu osvajačko-tlačiteljske moći kapitalističkog sveta, predstavlja vrhunac “ljubavnog” zanosa, a oružje najviši seksualni simbol (“fetiš”). Seksualna želja se od detinjstva usmerava ka eksplozivnoj mišićnoj snazi, uniformi, konjima… Igra sa oružjem zamenjuje igru sa penisom.
Kada su u pitanju odnosi između polova u antici, jedan od najvažnijih argumenata protiv ljubavi prema ženama, koja se nalazi u Plutarhovoj raspravi o ljubavi, je da je ona “ništa drugo do prirodna sklonost”. (75) Fuko navodi Protogena: “Protogen se poziva na prirodnost odnosa između muškarca i žene zato da bi pokazao njihovu nesavršenost i da bi označio po čemu se ti odnosi razlikuju od ljubavi prema dečacima koja prezire te nužnosti i stremi nečemu mnogo uzvišenijem.” (76) I dalje: “Prema tome, postoji samo jedna prava ljubav, a to je ljubav prema dečacima ; ona je prava zato što u njoj nema ružnih čulnih uživanja i zato što obavezno podrazumeva prijateljstvo koje je neraskidivo povezano sa vrlinom.” (77) Još je u antičkoj Grčkoj razobličena pedofiličarska demagogija. O tome Fuko: “Dafnaj žigoše licemerstvo pederasta. Ljubitelj dečaka voli da se prikazuje kao filozof i kao mudrac, kao da uplakani Ahil nije pominjao Patroklova bedra, kao da Solon, govoreći o dečacima u cvetu mladosti, nije opevao “kadifenu mekotu njihovih bedara i njihovih usana”…” (78) Kuberten je odbacio kako naturalistički zasnovani Eros, tako i antičku pedofiličarsku doktrinu. Odnos prema ženi pokazuje da se u antici pravi razlika između seksualnog odnosa kao zadovoljavanje čula i onog koji je usmeren na ostvarivanje “višeg” odnosa između ljudi, koji je povezan sa idejom duhovne bliskosti. Kod Kubertena nema ni jednog ni drugog: seksualni odnos se svodi na tehniku oplodnje, pri čemu su čula uključena samo u onom obimu i na način koji treba da omogući oplođenje. Što se tiče “prijateljstva” koje se zasniva na homoseksualnoj bliskosti ono bi, dosledno sledeći Kubertena, moglo da se ostvari u svetu anđela, ali ne i među ljudima jer oni ne mogu da budu “braća”, već samo “rivali”. Kuberten nije pedofiličar niti je njegova erotika uvijena u plašt platonske eratologije. On ne vezuje Eros za “čednost”, već za muževnu snagu i oduševljava se mišićavim muškim telom, vojnim paradama, konjima, oružjem… Kubertenu je strana “pederastička etika” (Fuko) koja, kao viši oblik prijateljstva, podrazumeva pomoć u nevolji, žrtvovanje u borbi, negovanje u starosti, miljenikovu obavezu da uzvrati ljubav i sl.. (79) Nije slučajno što su kolektivni sportovi izbačeni iz Kubertenove “utilitarne pedagogije”. On je nastojao da spreči da se u čoveku razvije osećanje solidarnosti i na toj osnovi bliskost između ljudi. Bezgranična gramzivost i samoživost najvažnije su odlike buržuja. Kuberten odbacuje antički kult “ratničkog drugarstva” koji se zasnivao na seksualnoj bliskosti ratnika koju simboliše odnos između Ahila i Patrokla. Eros koji se “oduševljava sa ratničkom vrlinom i moralnom disciplinom” (80) izbačen je iz moderne olimpijske mitologije. Postoji samo erotizovani rivalitet koji se zasniva na sudaru tela koja simbolizuju ekspanzivnu moć kapitalizma. Što se tiče “poštovanja” među “borcima”, radi se o poštovanju vladajuće (ubilačke) moći koja je otelotvorena u “rivalima”. U antici Eros je podsticaj za razvoj borbenosti; kod Kubertena je to potiskivanje i sakaćenje Erosa iz čega treba da proistekne “divna energija” koja će biti usmerena na instrumentalizovanje čoveka radi ostvarivanja interesa vladajuće “elite”. Ratnička strast kod antičkih junaka izvire iz njihove životne strasti koja se zasniva na poštovanju i razvoju svih telesnih moći, a ne na njihovom sakaćenju. Oni nisu sputani Kubertenovim malograđanskim predrasudama i progresističkom logikom (apsolutizovani princip učinka, kvantifikovanje, “princip većeg napora”, mehanizacija tela itd.), već nastoje da žive punim životom – koji je kratak i zato ga treba doživeti što intenzivnije – da bi se postigla “slava” i time obezbedila večnost. Kubertenova erotska energija nije samo agresivna, već i (samo)destruktivna budući da je odnos čoveka prema čoveku i odnos čoveka prema sebi posredovan principom “većeg napora” koji nema bilo kakvih spoljnih ili unutrašnjih granica. Istovremeno, Kubertenov Eros nije pobeda nad prvobitnim neredom, kao što je to bilo u antici, (81) niti je vraćanje prvobitnom neredu, već je obračun kako s kulturnim, tako i s prirodnim bićem čoveka.
Kuberten je, kao što smo videli, lišio čoveka potrebe da voli i da bude voljen. Iz seksualnih odnosa uklonjen je ne samo emotivni zanos, već i zanos parenja koji je karakterističan za životinje – što samo ukazuje na pravu prirodu Kubertenove “prirodnjačke” koncepcije. Oplođenje se izvodi blokiranjem i potiskivanjem erotske prirode čoveka, kao i eliminacijom mašte. Žena je svedena na posednika materice, svojevrsni rasni (nacionalni) inkubator, muškarac na posednika materijala za oplodnju, a seksualni odnos na puku mehaniku oplođenja. Brak nije odnos emancipovanih ličnosti koje povezuje ljubav i potreba da imaju porodicu, već je institucionalizovani spoj organa za paranje: supružnici su svedeni na oruđe za rasnu reprodukciju. Pater familias se odnosi prema ženi i deci kao protecteur, budući da po Kubertenu žena ne treba da ima ni ljudska, ni građanska prava. Kuberten ne polazi od čoveka (građanina) kao konstitutivnog segmenta društva, već od egzistencijalnih interesa rase čije su najviše vrednosti otelotvorene u vladajućoj “eliti”.
Po Kubertenu “Edipov kompleks” nije moguć, a samim tim ni oceubistvo i osećanje krivice. Porodica se ne zasniva na potrebi da se zadovolji seksualni nagon, već na potrebi da se obezbedi biološka reprodukcija rase i da se stvori inicijalna autoritarna struktura društva koja odgovara strukturi životinjske zajednice i predstavlja neposrednu vezu s njom. Porodica, kao “osnovna ćelija društva”, osnov je organizovanja društva i sredstvo za razaranje društvene strukture koja se zasniva na suverenitetu i jednakim pravima građana. Budući da je za Kubertena porodica “prirodni” osnov društvenog strukturiranja i temelj hijerarhije moći, uloga oca kao pater familias-a ima prvorazredan značaj. Autoritet pater familias-a ima prirodno-pravni karakter i počiva na njegovoj telesnoj snazi i poretku u kome ta snaga obezbeđuje dominirajući ekonomski položaj. On je nosilac volje za moć i kao takav je neprikosnoveni gospodar nad ženom i decom. Što se tiče odnosa prema ženi, ona kao simbol “slabosti” ne zavređuje da se za nju neko bori, pogotovu što se odnos sinova prema majci ne zasniva na seksualnom nagonu, već na modelu odnosa koji dominiraju u patrijalhalnom društvu: žena je nacionalni (rasni) inkubator i sluškinja. U Kubertenovoj koncepciji otac i sinovi su saveznici, a njihovo rivalstvo zasniva se na borbi za mesto u hijerarhiji moći. I ovde se vidi da Kuberten nije dosledan socijalni darvinista: između oca i sinova nema borbe za seksualnom dominacijom nad majkom (“ženkom”), koja je karakteristična za zveri. Oceubistvo od strane majke i sina nije moguće, jer ono simbolizuje pobunu “slabih” protiv neprikosnovenog autoriteta pater familias-a na kome se zasniva postojeća hijerarhija moći u društvu. Sinovi se ne odnose prema ocu samo kao nekom ko je jači od njih, već i kao simboličnom otelotvorenju vladajuće moći. U njima ne sme da se stvori bilo kakva netrepeljivost prema ocu, jer ona može da bude klica pobune protiv vladajućeg poretka: otac je neprikosnoveni gospodar, vođa i uzor.
Moderni olimpizam predstavlja erotizovani “kult postojećeg sveta”. Nije slučajno što Kuberten sa najvišim zanosom govori o francuskim kolonijalnim osvajanjima i što je posebno oduševljen sa militarističkim ceremonijama, koje su najviši oblik erotizovane osvajačko-tlačiteljske moći kapitalizma. Umesto “ljubavi prema bogu”, najviši izazov postaje ljubav prema zakonima evolucije koji u kapitalističkom “progresu” dostižu svoj najviši i konačni oblik razvoja. Deerotizacija čoveka i odnosa između ljudi (polova) praćena je kod Kubertena sa erotizacijom odnosa prema sportu (naročito boksu) i sportistima kao simboličnom otelotvorenju duha kapitalizma, pogotovu sa erotizacijom olimpijskih igara. Ritmično pulsiranje mistifikovane vladajuće moći pojavljuje se u obliku militarističke pederastije: marširanje po taktu koračnice, zastave, histerična razdraganost… Olimpijski spektakl, sa svojom agresivnom koreografijom, predstavlja svojevrsnu ljubavnu predigru u kojoj se nadražuju čula i čovek drži u stanju erotske napetosti. Olimpijske igre postaju vrhunski ritual podavanja čoveka vladajućem duhu kapitalizma, poput antičkih olimpijskih igara na kojima se čovek podavao olimpijskim bogovima. Međutim, kod Kubertena je prisutno deerotizovanje antičke telesne kulture putem jezuitskog puritanizma i progresizma koji podrazumeva kvantifikovanje i industrijski mimezis. Olimpizam postaje vrhunac dehumanizovanja i denaturalizovanja čoveka. Kuberten sledi tendenciju “deseksualizacije organizma koja je potrebna društvenom korišćenju organizma kao oruđa rada”, (82) i proširuje je na buržuja da bi od njega stvorio idealno oruđe za realizaciju ekspanzionističkih težnji monopolističkog kapitalizma. Razvoj kapitalističkog načina proizvodnje, koji se pojavljuju u obliku kvantifikovanja i tehnizovanja međuljudskih odnosa i odnosa čoveka prema samome sebi, je ona moć sa kojom se “nadgrađuju” zakoni evolucije. Sport postaje kapitalistički oblik denaturalizovanja socijalnog darvinizma.
Kubertenov “Eros” blizak je fenomenu koji je Markuze nazvao “nerepresivnom sublimacijom” u kojoj “spolni poticaji, ne gubeći svoje erotske energije, nadilaze svoj neposredni predmet i erotiziraju normalno ne-erotske i protuerotske odnose između pojedinaca, i između njih i njihove okoline”. (83) Međutim, i pored insistiranja na spontanosti, kod Kubertena se radi o svojevrsnoj prinudi budući da “okolnosti”, u kojima dete treba da se razvija, podrazumevaju primoravanje deteta da se ponaša na određeni način. Otuda je razvoj sado-mazohističkog karaktera neminovna posledica procesa sublimacije. Istovremeno, Kuberten poziva u pomoć (pozitivnu) svest koja treba da ubedi čoveka da je poredak nasilja neminovan i da je besmisleno suprotstavljati mu se. Jedan od najvažnijih zadataka sporta je da ukine dvojstvo između želje i htenja, u kontekstu nametnute borbe za opstanak i dominaciju, i stvori od čoveka beskonfliktnu ličnost. Uprkos tome što Kuberten nastoji da ukine sferu svesti i da, preko sporta i telesnog drila, utopi čoveka u svakodnevni život na nivou nesvesnog, (pozitivna) svest se neprestano pojavljuje kao korektiv i uputstvo za akciju. To je zato što društveni život nije jednoznačan i što uvek iznova uslovljava i reprodukuje potrebu čoveka za ljudskom bliskošću i slobodom.
Kod Kubertena ne dominira, kao što je to bilo u antici, stid i strah, kao ni Eros koji zahteva “vladanje sobom, uzdržavanje i vernost”. (84) Uklonjena je normativna sfera koja omogućava da se čula održe “u stanju mira i spokojstva”, da se ne robuje strastima, da se “dosegne takav način življenja kojem su svojstveni potpuno uživanje u samome sebi ili savršena vlast nad sobom” (85). Kuberten insistira na fanatičnom sado-mazohističkom aktivizmu sa kojim se erotska energija, koja usmerava čoveka prema čoveku, preobražava u osvajačko-tlačiteljski aktivizam. Radi se o stvaranju kulta postojećeg sveta agonalnim telesnim aktivizmom: borbom između ljudi za pobedu postizanjem većeg rezultata i telesnim drilom koji se zasniva na principu “većeg napora”. Telesne vežbe postaju obračun s seksualnom fantazijom i usmeravanje imaginacije ka pobedi i “progresu” koji se svodi na osvajanje sveta. Telesna patnja postaje oblik pražnjenja erotske energije, svojevrsni produženi orgazam, što je prisutno i kod Huizinge, s tim što on veliča krv, očaj, smrt – kao prvorazredni erotski izazov. Kubertenov buržuj je u stanju stalne seksualne napetosti: seksualni nagon se “realizuje” u osvajačko-tlačiteljskom aktivizmu i samo-kažnjavanju tela i pretvara se u udarnu snagu nagona za dominacijom. Sport postaje način sistematskog potiskivanja seksualnih potreba i usmeravanje “oslobođene” energije na izgradnju fanatičnog borilačkog karaktera koji je usmeren protiv sopstvenog tela i protiv drugih ljudi. “Krik strasti” Kubertenovog olimpijskog pobednika postaje najviši oblik pražnjenja potisnutog erotskog bića čoveka, svojevrsni orgazam. Kuberten je dobro uočio da emotivna veza između ljudi dovodi u pitanje fanatičnu usresređenost sportiste na cilj koji je zadat. Razaranje istinskih međuljudskih odnosa postaje osnovni način stvaranja asocijalnog fanatika koji je usresređen na obračun sa svojim izvornim ljudskim (prirodnim) potrebama i na razvoj eksplozivne mišićne snage, pri čemu dolazi do razvoja sado-mazohističkog karaktera. U Kubertenovom “humanizmu” čovek postaje čoveku predmet za iživljavanje potisnutih i degenerisanih nagona.
Kubertenu je potrebna erotska simbolika koja će integrisati ljude kao rasu, klasu i pol na nivou “kolektivnog nesvesnog”. Mišićavo telo u borilačkom naponu postaje idealizovani rasni model i simbol ekspanzivne snage kapitalizma. Nabrekli mišići odraslog muškarca, koji je spreman da zada udarac, i isukani mač, koji je spreman da prodre u telo “protivnika”, predstavljaju najviše erotske simbole. Istovremeno, nabrekli mišići “gospodarskog tela” koje je spremno da osvoji svet postaju simbolično otelotvorenje falusa u vrhuncu napona, a sadističko nasilje čoveka nad čovekom najviši oblik seksualnog “opštenja”. Kubertenova “utilitarna pedagogija” insistira na eksplozivnom pražnjenju potisnute erotske energije i u tom smislu na transformaciji erotske energije u ubilačku moć. Kubertenov odnos prema boksu upućuje na orgazmički karakter njegove koncepcije: “Boks je struggle for life, predstava borbe za život; čovek pažljivo bira svoj trenutak, odabira mesto i tras! – upućuje svom protivniku udarac pesnicom u koji ulaže svu svoju snagu i odlučnost. Kakvo zadovoljstvo!, a o korisnosti jedne takve vežbe ne treba ni govoriti.” (86)
U Kubertenovoj doktrini zadovoljenje seksualnih potreba preneto je sa polja međuljudskog (ljubavnog) odnosa između muškarca i žene na polje borbe između muškaraca za pobedu. Umesto ljubavne igre muškarca i žene, Kuberten nudi bespoštednu sportsku borbu između “protivnika”; umesto ljubavnog zanosa, Kuberten nudi borbeni fanatizam i pobednički zanos. Frustracija zbog nezadovoljenih primarnih nagona izvor su energije koja se putem telesnih vežbi i sporta preobražava u antiljudski (sado-mazohistički) aktivizam. Na Frojdov način rečeno, Kuberten vrši “premeštanje nagonskih ciljeva”, s tim što se sublimacija seksualnog nagona ne vrši radom, (87) već osvajačko-tlačiteljskim aktivizmom. Za razliku od hrišćanstva koje potiskuje nagonsku prirodu čoveka njegovom telesnom pasivizacijom i sublimacijom u vidu intenzivnog duhovnog aktivizma (duhovne onanije), kod Kubertena u agonalnom telesnom aktivizmu i telesnom drilu dolazi do potpune realizacije seksualnog nagona. Sport je sredstvo sa kojim se erotska energija preobražava u agresivnu mišićnu energiju – koja postaje motorna snaga “progresa”.
Kod Kubertena se radi o heteroseksualnom odnosu: ljubav prema tlačiteljskoj moći istovremeno je podavanje čoveka toj moći. To se otvoreno ispoljava u Kubertenovom principu “većeg napora” koji se svodi na mazohističko iživljavanje na sopstvenom telu. Mučenje sopstvenog tela postaje svojevrsno seksualno opštenje podavanjem vladajućem duhu i kao takvo kompenzacioni oblik samozadovoljavanja. Heteroseksualnost je utemeljena u sadističko-mazohističkom karakteru. Tlačenje “slabih” i mazohističko podređivanje vladajućoj moći oblici su u kojima se ispoljava potpuna (aktivistička) potčinjenost čoveka postojećem poretku. Seksualno potiskivanje postaje način izgradnje mazohističke ličnosti u kontekstu lišavanja (podnošenja bola, patnje) kao osnovne pretpostavke da bi se postigao projektovani rezultat: potiskivanje Erosa, čula, duha, mašte postaje izvor “volje za pobedom”. Za Kubertenov sado-mazohistički karakter nije tipična “ljubav prema moćnima i mržnja prema nemoćnima”, kao što je to slučaj kod nacista, (88) već ljubav prema moćnima i prezir prema nemoćnima koji se izražava u instrumentalizovanom “milosrđu”. Mržnja je rezervisana za one od kojih Kuberten ima smrtni strah: za revolucionarni proletarijat.
Kod Kubertenovog pozitivnog buržuja nema neuroze budući da je Kuberten ukinuo normativnu sferu i lišio čoveka seksualnih potreba, a samim tim i mašte. Idealizujući antički svet Kuberten konstatuje da je “postojeći svet bio sreća”. (89) U njemu je već ostvareno ono čemu čovek teži, tačnije, čovek može da teži samo onome što je već ostvareno u postojećem svetu. Govoreći o snovima Frojd konstatuje: “Ja, oslobeđeno svih etičkih okova, saglašava se i sa svima zahtevima seksualnog nagona, onima koje je naše estetičko vaspitanje davno osudilo, i onima koji se protive svima moralnim zahtevima ograničenja. Težnja za zadovoljstvom – libido, kako mi kažemo – bira svoje objekte bez prepreke, i to najradije zabranjene.” (90) U Kubertenovom pozitivnom svetu nema mesta za maštu koja je projekcija potisnutog. Kubertenov pozitivni buržuj sanja samo ono što odgovara “progresu” i interesima evropskih kolonijalnih metropola. Pozitivista Kuberten ukida, po Fromu, Frojdovo “najveće otkriće”: “konflikt između mišljenja i bivstovanja”. (91) Kod Kubertena sve se odvija “iznad” prirode čoveka koji je po svojoj prirodi “lenja životinja”. On ne računa sa nagonskim potrebama, kao što je to slučaj kod Ničea, već sa “progresom” kao najvišem stepenu u kome se pojavljuje evolucija. Ljudska priroda određena je prirodom kapitalističkog poretka: buržuj je najviši oblik u razvoju evolucije i kao takav je otelotvorenje kapitalističkog “progresa”. Jednoznačnost i neprotivrečnost “progresa” uslovljava i jednoznačnost i neprotivrečnost prirode pozitivnog čoveka u kome se sve nalazi u funkcionalnom jedinstvu i koji se istovremeno nalazi u funkcionalnom jedinstvu sa “progresom”. To je suština Kubertenove euritmije. Kuberten nastoji da se obračuna s civilizacijskim ogradama koje sputavaju “borilački instinkt”, što znači instinkt za dominacijom i posedovanjem. On ima za Kubertena onaj značaj koji kod Frojda ima Eros – kao izraz životne energije i osnov opstanka čoveka. Kuberten ne teži da “ukroti” instinkt destrukcije i da ga usmeri prema drugim objektima i da pribavi egu vlast nad prirodom, već da razvije gramzivost u čoveku (buržuju) i na toj osnovi razvije njegov nagon za dominacijom i posedovanjem. U Kubertenovoj evolucionoj i progresističkoj koncepciji nema mesta za Frojdov instinkt smrti koji “đeluje u svakom živom stvoru i teži sjedinjavanju i svođenju života na prvobitne uvjete nežive materije”. (92) Budući da se u Kubertenovom “progresu” izražava nezaustavljiv tok evolucije živog sveta i da je čovek najviši oblik u njegovom razvoju, u njemu ne postoji instinkt koji teži da svede život na prvobitne uslove nežive materije, već neprestano bukti životna snaga koja se ispoljava u obliku “volje za moć”. Ukidanjem nagona za smrću, Kuberten je ukinuo i sukob uzmeđu Erosa i Thanatosa. Što se tiče “lenje” životinjske prirode čoveka, ona nije suprotnost, već osnov za razvoj njegovog osvajačko-tlačiteljskog karaktera. Kuberten odbacuje Frojdovo “načelo Nirvane”, a time i “narcistički Eros, prvi stupanj svake erotske i estetske energije,” koji, po Markuzeu, “nastoji prije svega dostići smirenje”… To je “smirenje u kojem osjetila mogu opažati i slušati ono što se potiskuje u svakidašnjem radu i razonodi, ono u čemu zbilja možemo viđeti, čuti i osjetiti ono što jesmo i ono što su stvari”. (93) Kod Kubertenovog “natčoveka” dominira napetost koja je uslovljena bespoštednim sakaćenjem ličnosti čoveka i zadacima koje ekspanzivni kapitalizam postavlja pred buržuja: on je fanatik koji je opsednut željom za osvajanjem i bogaćenjem. Što se tiče smrti, ona je uslov ponovnog rađanja životne snage poretka. “Progres” je večan – čovek je prolazan i njegov život ima smisla jedino ukoliko je doprineo njegovom razvoju. On kao pojedinac nestaje u apstraktnom “čovečanstvu” koje se pojavljuje kao puko oruđe “progresa” sa kojim on uklanja prepreke na svome putu.
Kubertenova doktrina u osnovi je bliska Frojdovoj koncepciji koja svodi civilizaciju na represiju nad nagonima, koja proističe iz “večite primordijalne borbe za opstanak… koja traje do dana današnjeg”. Kod Frojda razlog zbog koga društvo ograničava nagone ima ekonomsku prirodu: budući da društvo “nema dovoljno sredstava da osigura život svojim članovima ukoliko oni ne rade, mora se postarati da se broj tih članova ograniči i da se njihove energije usmjere sa spolnih đelatnosti na njihov rad”. (94) Kod Kubertena ne dominira borba društva za opstanak, nego borba između pojedinaca, klasa i rasa za opstanak. Ne obezbeđivanje opstanka radom, već obezbeđivanje dominirajućeg položaja parazitskih klasa i njihovo bogaćenje pljačkom radnih slojeva, predstavlja polazište Kubertenove doktrine. Potiskivanje nagona ne zasniva se na ekonomskim razlozima (“oskudica”), već proizilazi iz potrebe da se kod parazitskih klasa razvije bespoštedni osvajačko-tlačiteljski karakter. Autoritet u društvu ne konstituiše se na osnovama podele rada, već na osnovama zakona evolucije koji omogućavaju da jači vladaju, a da im se slabiji pokoravaju. Kuberten ne polazi od civilizacije, već pokušava da vrati čovečanstvo u “prirodno” stanje u kome ne važe bilo koje civilizacijske norme koje ograničavaju tiraniju bogataške “elite” nad radnim “masama”, s tim što je odnos između ljudi posredovan jezuitskim puritanizom i dehumanizovanom tehnikom. Kuberten se zalaže za neograničeno dejstvo nagona, ali tako što se ono pojavljuje u obliku bespoštednog borilačkog karaktera i osvajačko-tlačiteljske prakse. Radi se o potiskivanju takvog ispoljavanja nagona koje vodi približavanju čoveka čoveku, i o usmeravanju ispoljavanja nagona ka obračunu čoveka (snažnih, buržoazije) s čovekom (slabih, radnika). Kuberten teži ukidanju svih normi i institucija koje ograničavaju osvajačko-tlačiteljski karakter buržuja, kao i odnosa i normi koje pospešuju realizaciju nagona u obliku razvoja međuljudskih odnosa, što znači osećanja solidarnosti, prijateljstva i ljubavi. Potiskivanje primarnih potreba najvažnije je sredstvo za razvoj sado-mazohističkog karaktera buržuja pri čemu gramzivost postaje kompenzacija za neostvarene primarne potrebe. Kod Kubertena nisu nagonska ograničenja nametnuta oskudicom i radom, kao što je to kod Frojda, već gramzivošću koja je upila u sebe nagonsku strukturu čoveka i pretvorila ih u potrebu za dominacijom. On zadovoljstvo ne povezuje sa zadovoljavanjem seksualnog nagona, već sa zadovoljavanjem nagona za sticanjem i tlačenjem. Kod Kubertena nije seksualni nagon, već gramzivost životni imperativ parazitskih klasa koji proističe iz socijalno darvnističkog ustrojstva društva po kome pripadnici parazitskih klasa imaju zverinju prirodu, što znači da se njihov opstanak zasniva na otimanju. To je osnov nagona za sticanjem i gospodarenjem. U gramzivosti je zverinja priroda čoveka doživela kvalitetni skok posredstvom kapitalističkog principa “progresa”: buržuj je kapitalistički mutirana zver. Sport i telesni dril, koji se zasnivaju na principu “većeg napora”, najvažnije su sredstvo za transformaciju “lenje” životinjske prirode u aktivističko-gramzivu prirodu i za stvaranje “gospodarske rase”. Što se tiče napretka, on se ne zasniva na radu, već na bespoštednoj borbi za opstanak i dominaciju između rasa u kojoj je bela rasa stekla osobenosti koje je čine “superiornom” u odnosu prema “obojenim” rasama i koja je omogućila da, u liku “bele” buržoazije, postane najviši i konačni oblik u razvoju živog sveta. Iz toga sledi da je “progres” moguć samo kao dalje “usavršavanje” bogataško-pljačkaške “elite”, što postaje osnov “usavršavanja čovečanstva”.
Frojd je, poput Kubertena, lišio čoveka potrebe i sposobnosti da voli i sveo ga na ubicu, sadistu, zver… Frojd: “Delić rado poricane istine, koja se iza svega toga krije, jeste da čovek nije krotko biće kome je potrebna ljubav, a ume i da se brani ako ga neko napadne, već da se zbog svojih nagonskih svojstava mora smatrati u velikoj meri sklonim agresiji. Bližnji mu, stoga, ne predstavlja samo mogućeg pomagača i seksualni objekt, već i iskušenje da na njemu zadovolji svoju agresiju, da iskoristi bez naknade njegov rad, da ga bez njegove saglasnosti seksualno iskoristi, da prisvoji njegovu imovinu, da ga ponizi, da mu pričini bol, da ga muči i da ga ubije. Homo homini lupus. Ima li kogod hrabrosti da porekne ovu izreku posle svih životnih i istorijskih iskustava? Po pravilu, svirepa agresija iščekuje neku provokaciju, ili stavlja u službu neke zamisli čiji bi se cilj mogao postići i blažim sredstvima. Pod okolnostima koje su za nju povoljne, kada otpadnu duhovne kontra-sile koje je obuzdavaju, ispolji se i spontano, te razobliči čoveka kao divlju zver, koja ne zna da štedi sopstvenu vrstu. Ko god se podseti grozota seobe naroda, prodora Huna, takozvanih Mongola pod Džingis-Kanom i Timur-Lenkom, osvajanjanja Jerusalima koje su izvršili pobožni Krstaši, pa i užasa poslednjeg svetskog rata, moraće pred istinitosti ovoga gledišta ponizno da pogne glavu.” (95) Psihološki profil članova parazitskih klasa, koji odgovara prirodi vladajućeg pljačkaškog poretka, postaje kriterijum za određivanje “prave” ljudske prirode. Da stvar bude bizarnija, Frojd nije samo sveo čoveka na patološki psihološki profil članova parazitskih klasa, već je to učinio i sa životinjama. Kuberten je blizak Frojdu: agresija je prirodna potreba čoveka i putem nje on postiže jedinstvo sa svojim prirodnim bićem. Međutim, dok Frojd u agresivnim nagonima koji su dubinski povezani sa seksualnošću vidi neprestanu pretnju opstanku civilizacije i prisiljavaju kulture da “mobilizira svako moguće pojačanje” protiv njih, (96) kod Kubertena stvaranje prirodnog stanja, u kome nesmetano deluje “zakon jačega” i prirodna selekcija, predstavlja najstabilnije egzistencijalno stanje čovečanstva: u njemu se red i progres nalaze u potpunom i nerazrušivom jedinstvu. Za Frojda je kapitalizam “najviši i najrazvijeniji oblik društvene strukture”; za Kubertena je kapitalizam najviši oblik u razvoju životinjskog sveta, a njegovo “usavršavanje” se svodi na uklanjanje svih emancipatorskih tekovina čovečanstva koje mogu da ugroze njegov nesmetani razvoj i na stvaranje “civilizovanog” zverinjaka u kome je ukinuta kultura. Po Kubertenu, upravo neograničena agresija omogućava kapitalizmu da preživi.
Frojd ne pravi razliku između civilizacije i kulture i u kulturi vidi represivni normativni mehanizam koji drži agresivnu prirodu čoveka pod kontrolom, a ne i mogućnost za oplemenjivanje nagonske i za razvoj specifične ljudske prirode. Govoreći o Frojdu, From konstatuje da je “ključni pojam njegovog sistema kontrola“. (97) Pri tome, From ima u vidu socijalni (politički) karakter Frojdove teorije: “Psihološki pojam odgovara društvenoj stvarnosti. Kao što u društvu manjina upravlja većinom, tako i psihom treba upravljati pomoću ega i superega. Opasnost od prodora nesvjesnog nosi sa sobom opasnost društvene revolucije. Potiskivanje je represivni, autoritarni oblik zaštite unutarnjeg i vanjskog status quo-a. To je, bez sumnje, jedini način otpora društvenim promjenama. Ali prijetnja silom, da bi se suzbila “opasnost”, potrebna je samo u autoritarnim sistemima, gde očuvanje status quo-a predstavlja najviši cilj.” (98) Svodeći prirodu čoveka na agresivnu i destruktivnu prirodu kapitalizma, Frojdova teorija otvara vrata za uspostavljanje totalitarizma. Opstanak društva moguć je samo ukoliko postoje represivne društvene institucije koje mogu efikasno da drže čoveka pod kontrolom. Razvojem kapitalističke destrukcije, koja uslovljava sve agresivnije i destruktivnije ponašanje čoveka, nameće se potreba za povećavanjem represije nad čovekom. Umesto da je “pozitivna” energija čoveka usmerena na iskorenjivanje uzroka destruktivnog ponašanja, ona je usmerena na stvaranje od “društva” koncentracionog logora kapitalizma – koji je osnovni generator destrukcije. Govoreći o protivrečnostima Frojdove teorije Markuze konstatuje: “Samo, Freud ponovno pokazuje da taj represivni sistem zaista ne rješava sukob. Civilizacija zapada u razornu dijalektiku: stalna ograničavanja Erosa oslabljuju konačno životne nagone i tako ojačavaju i oslobađaju one iste snage protiv kojih su “mobilizirani” – snage razaranja.” (99) Kuberten u agresivnim nagonima vidi isto što i Frojd, ali umesto za njihovo ograničavanje, on se zalaže za njihovu nesmetanu realizaciju: oni postaju glavno “antropološko” sredstvo za obračun s kulturom i stvaralačkim bićem čoveka. U ograničavanju agresivnih nagona Kuberten, poput Ničea, vidi slabljenje životne snage vladajuće klase koja se sastoji u tiranskoj volji za moć koja je osnovna integrativna snaga društva i nosilac progresa. Kod Kubertena postoji sučeljavanje između nagona i civilizacije utoliko što je civilizacija sa svojim normama i institucijama sputala najvažniji nagon čoveka: nagon za osvajanjem i dominacijom. Osnovi zadatak olimpijske doktrine i prakse je da ukloni sve civilizacijske ograde koje sputavaju razvoj volje za moć nove “gospodarske rase”. Kuberten nije protiv represije, ali je protiv represivnih institucija koje, u vreme uspona “masa”, ograničavaju samovolju vladajuće klase i samim tim slabe njihovu volju za moć – koju Kuberten poistovećuje sa životnom moći. On se opredeljuje za neposredni obračun “elite” s “masama” pri čemu će doći do potpune realizacije instinkta za gospodarenjem – koji je privilegija “gospodarske rase”. Kod Kubertena životna snaga, u vidu agresivnih nagona, postaje moć koja kida okove kulture i vodi čoveka ka uništenju svega ljudskog. Kuberten nastoji da stvori civilizaciju bez kulture, tačnije, civilizaciju u kojoj je uklonjeno sve ono što može da oplemeni čoveka. U tom smislu Kuberten se zalaže za uklanjanje svih prepreka koje ograničavaju instinktivnu prirodu čoveka i za ostvarivanje potpunog jedinstva čoveka sa njegovom nagonskom prirodom, u kojoj neprikosnoveno dominira nagon za dominacijom. Istovremeno, insistirajući na “progresu” Kuberten je uneo u svoju koncepciju moć koja pruža mogućnost da se ovlada prirodom i radnicima, ali koja istovremeno potiskuje i degeneriše nagone budući da je njihova realizacija posredovana apsolutizovanim principom učinka. Životna energija čoveka, koja se zasniva na njegovoj nagonskoj prirodi, prenosi se na nauku i tehniku, glavna oruđa fatalnog “progresa”, i postaje sredstvo za uništavanje života. Sukob između ida i ega postaje oblik u kome superego, kao otelotvorenje ekspanzionističkog duha monopolističkog kapitalizma, uništava nagonsko i kulturno biće čoveka. U tom kontekstu, Kubertenova koncepcija ne poznaje Frojdovu “nelagodnost u kulturi” jer se obračunava kako s kulturom, tako i s erotskim bićem čoveka: ona predstavlja “prevazilaženje” kako incesta, tako i svih drugih oblika seksualnog opštenja.
Polazeći od Frojdove koncepcije o strukturi ličnosti, moglo bi se, samo uslovno, reći da Kubertenova “lenja” životinjska priroda odgovara idu, a da osvajačko-tlačiteljski karakter predstavlja ego – koji je pod kontrolom superega koji je otelotvorenje “progresa” u čoveku i koji usmerava ego da se obračunava s njegovom nagonskom prirodom da bi se na taj način dobila energija koju će on transformisati u osvajačko-tlačiteljsku praksu. Međutim, kod Kubertena superego nema normativnu prirodu i ne pojavljuje se u čoveku kao moralna svest (savest), već proističe iz životnih “okolnosti” i deluje na čoveka putem logike odnosa koji se zasnivaju na “pravu jačega” i prirodnoj selekciji. Budući da je Kuberten ukinuo istoriju “progresom” i da je prošlost i budućnost postavio u istu vremensku ravan, kod njega se superego ne zasniva na sučeljavanju između prošlog i budućeg, pogotovu ne na sučeljavanju između nužnosti i slobode, budući da je sloboda nemoguća. Govoreći o osećaju krivice koja se izražava kao “potreba za kažnjavanjem”, Frojd konstatuje: “Civilizacija, dakle, stječe prevlast nad pojedinčevom opasnom željom za agresijom time što ga čini slabijim i razoružava ga uspostavljanjem posrednika, unutar njega, koji ga nadgledava, kao što garnizon nadgledava osvojeni grad.” (100) Kuberten je lišio buržuja odgovornosti za njegova (zločinačka) dela, kao i moralne svesti (savesti), i na taj način ukinuo je mogućnost za Frojdovo “preobraženje destruktivnosti u samokažnjavajuću savjest”. (101) Mazohizam njegovog “pozitivnog čoveka” ne proističe iz potrebe za samokažnjavanjem, već iz potrebe da “pobedi” svoju “lenju” životinjsku prirodu koja je kočnica “progresu”.
Kuberten nije “pacifist” poput Frojda koji, u pismu Ajnštajnu, konstatuje da pacifisti poseduju “konstitucijsku intoleranciju prema ratu”, (102) što znači da uspevaju da potisnu svoje instinkte, već u ratu vidi najviši oblik prirodne selekcije na kojoj se zasniva “progres” i “usavršavanje” bele rase. Što se tiče hrišćanskih ideja da su “ljudi braća”, “ljubi bližnjeg svoga”, suprotstavljanje nasilju (“Ne ubij!”), činjenje dobra kao najviši ljudski izazov, a posebno da je čovek, po svojoj biti “božansko biće”, što znači da ima pravo na dostojanstvo i poštovanje nezavisno od rasne pripadnosti i društvenog položaja – one predstavljaju za Kubertena budalaštinu. Polazeći od principa prirodne selekcije i “zakona jačega” Kubertenova najvažnija zapovest glasi: udri bližnjeg svog, pogotovu ako je slabiji od tebe! “Na terenu nema prijatelja, već samo neprijatelja” – jedno je od “zlatnih pravila” sporta koje je utemeljeno u Kubertenovoj olimpijskoj doktrini. Sport je priprema za rat i sve mora biti podređeno razvoju bespoštednog borilačkog karaktera i fanatične svesti. Kuberten u pokušaju pacifikovanja (buržoaske) mladeži vidi najgori zločin, pogotovu ako se ono nastoji postići razvojem afektivne prirode čoveka i na njoj zasnovanih međuljudskih odnosa. Sada postaje jasnije zbog čega se kod Kubertena, kao i u građanskoj filozofiji igre, ne pominje ljubavna igra. Ne radi se samo o tome da se “doživljavanjem ljubavi uklanja potreba za iluzijama”, kako to konstatuje From, (103) već se dovodi u pitanje mehanizam sa kojim se erotska energija preobražava u agresivno ponašanje i na taj način stvara bespoštedni borilački karakter. Kuberten je bio svestan da ljubav vraća čoveka njegovom ljudskom biću i razara beliciozni fanatizam (“takmičarsku motivaciju”) sa kojim on nastoji da ga zatruje. On napada devojke zbog njihovog “zavodničkog ponašanja”, jer se seksualna energija buržoaske mladeži usmerava prema ženi i na taj način se razbija fanatična usresređenost na osvajačko-tlačiteljski aktivizam. U tom kontekstu treba sagledati i Kubertenovo odlučno suprotstavljanje učešću žena na javnim takmičenjima, kao i zajedničkim igrama dečaka i devojčica.
Kod Kubertena vladajuća klasa ekskluzivni je nosilac volje za moć i samim tim progresa, što znači da kod nje dolazi do ekspanzije agresivnih nagona i samim tim do erupcije libida. Radne mase prepuštene su na milost i nemilost iscrpljujućem radu koji slabi njihove nagone i na taj način životnu snagu, čineći ih sve zavisnijim od “volje za moć” buržoazije uprkos tome što su oni nosioci reproduktivnih procesa i što stiču znanja koja ih čine superiornim u odnosu prema njihovim gospodarima. Zato je sport sredstvo za “disciplinovanje” radnika istovremeno kada je sredstvo za razvoj osvajačko-tlačiteljskog karaktera kod buržuja. Kuberten ne usmerava, poput mnogih drugih građanskih “humanista”, čoveka na bekstvo od patnje, već traži od njega da u trpljenju nepravde i u dodvoravanju svojim gazdama pronađe “sreću”. U tom kontekstu, on se naslanja na hrišćanskog čoveka koji u mučenju tela vidi najviši oblik “pobede” nad svojim prirodnim bićem. Budući da nastoji da obogotvori postojeći svet nepravde i da uništi svaki otpor čoveka prema njemu, Kuberten je od “uživanja” u trpljenju nepravde napravio najviši princip njegove socijalne teorije: stvaranje mazohističkog karaktera kod potlačenih jedan je od najvažnijih ciljeva njegove “utilitarne pedagogije”. Sve ono što se pojavljuje kao mogućnost za razvoj otpora nepravedenom svetu postaje u Kubertenovoj “utilitarnoj pedagogiji” sredstvo za integraciju čoveka u postojeći svet.
Na kraju, treba reći i to da nije samo strah od radnih “masa” uslovio Kubertenovu histeričnu agresivnost. Patuljasti rast, piskav glas, bolni debakl u vojnoj akademiji zbog telesne inferiornosti, i ono što je najvažnije – strah od žena, sve je to uticalo na formiranje njegovog patološkog odnosa prema “slabima”. Nesposoban da posegne za falusom Kuberten, poput Ničea, poseže za bičem.
