Linde je (zajedno sa Hajnemanom) sproveo ispitivanje radničke populacije sa ciljem da proveri ispravnost Plesnerovih i Habermasovih tvrdnji. Rezimirajući svoja istraživanja, Linde je došao do zaključka da aktivni sportisti, kao ni stalni posetioci sportskih priredbi, “nemaju negativan stav prema mogućnostima napredovanja na poslu, niti su nezadovoljni poslom”, pogotovu “nemaju negativne pretstave o društvenom ugledu radništva” već, naprotiv, imaju “pozitivniji stav o političkim pitanjima i o ekonomskom položaju radnika nego nesportisti i oni koji ne prisustvuju sportskim priredbama”. “Imajući baš u vidu sportski angažman verovali smo”, nastavlja Linde, “da možemo da pokažemo da on ne proističe iz potrebe da se kompenzuju zahtevi rada, nego da on pretstavlja ili upućuje na jednu komponentu strukture ličnosti koja će biti potpomognuta konkurencijom na osnovu učinka našeg industrijskog društva funkcionalno u jednoj statistički utvrđenoj meri, kako to potvrđuje manji interes za sport od strane onih koji imaju nejnekvalifikovanija i najneizdiferenciranija mesta u industriji. Ukoliko zamenimo Plesnerovu kompenzacionu teoriju sa prethodno uvedenom selekcionom hipotezom, ne ostaje nerasvetljena očigledna paralela između napretka u industrijskom razvoju i proširivanja interesovanja za sport. Ovo diferenciranje i institucionaliziranje sportskog pogona kao jednog novog kulturnog obrasca koji ima sve veću popularnost upućuje na to, da sama socijalna dinamika progresivnog industrijskog sistema u povećanoj meri oslobađa pre svega ove od ekonomije okupirane vitalne nagone, kao i blokirane subjektivne potrebe i interese radnih ljudi, i isto tako daje prostora njihovom strukturiranju i slobodnom ispoljavanju, kao što im ustupa vreme i materijalna sredstva”. U vezi sa tim, Linde ističe dominirajući uticaj “biografskog” faktora koji ne može da bude interpretiran kao “zahtev rada”, budući da je “individualni sportski angažman ipak već pre (pod. H. L.) ulaska u svet rada razvijen i prihvaćen”. “Nasuprot Plesnerovim shvatanjima, koji u povećanom sportskom angažmanu vidi kompenzaciju za lišavanja koja se doživljavaju u radu, možemo istaći”, zaključuje Linde, “da se sportski angažman po pravilu razvija i postaje navika već pre ulaska u svet rada i da kod dejstva, proveravanja i izražavanja ove tendencije ključnu ulogu ima orijentacija škole ka slobodnoj, igračkoj i ka učinku usmerenoj telesnoj vežbi”. S tim u vezi Linde se suprotstavlja Plesnerovom shvatanju sporta kao “nekonformističkoj” delatnosti, posebno mladih. On tvrdi da su oni koji se bave sportom daleko veći konformisti nego oni koji nisu angažovani u sportu. (6)
Plesnerova reakcija bila je umerena, ali odlučna: “U još većoj meri nego za gospodina Habermasa, i kod mene je bila prisutna metodološka nepripremljenost kada sam, pre jedne ipo decenije, zabeležio nekoliko ideja za sociologiju sporta kojima bi, inače, uzimanje u obzir odnosa u slobodnom vremenu koji nemaju sportski karakter bez sumnje dobro došlo. Sa zahvalnošću pozdravljam to što su one bile povod da se moje teze empirijski provere. Sumnjam da se do toga može doći na temelju ispitivanja osoba. Gospodin Linde hteo je da protiv ‘nadzora socijalno istorijske osnove’ moje argumentacije za svoju skiciranu ‘selekcionu hipotezu’ osigura ‘očevidnost biografskog aspekta’. Po mom shvatanju tu se pojavljuje teškoća da se moje teze uporede sa njegovim nalazima. Upoznao sam vrednost ispitivanja osoba sopstvenim angažovanjem u toku našeg istraživanja za sociologiju predavača na visokoj školi i ne potcenjujem odgovarajuće metode. Pitam se samo, da li se iz tolikih potočića može dobiti pretstava o glavnom toku modernog društva kao i oblici reagovanja na njega”. Plesner dalje ističe da ga ne čudi da ispitanici Lindeovog istraživanja “ne obraćaju pažnju na frustraciju, agresiju, anonimnost i kompenzacione želje. Establišment industrijskog društva brine već za konformitet, i od početka individualno psihološku reakciju na celu situaciju, u kojoj se nalazi industrijalizovani čovek, sasvim razumljivo zamračuje i prekriva sa ličnim mogućnostima (pod. H. P.) koje upravo ova situacija nudi”. Plesner na kraju konstatuje da se u ovoj tački “očevidno nalazi u punoj saglasnosti” sa Habermasovim shvatanjima. (7)
Linde odbacuje ovaj Plesnerov “ironični zaključak” navodeći da je u toku ispitivanja došao do izražaja negativan stav ispitanika u mnogim pitanjima (ekonomski i socijalni položaj radnika, mogućnost napredovanja na poslu, političkom angažovanju, opšte nezadovoljstvo poslom itd.). U vezi sa tim, Linde zaključuje: “Imajući u vidu Plesnerove teze relevantan je samo (pod. H. L.) naš zaključak, da ovi i drugi negativni iskazi ne stoje ni u kakvoj značajnoj vezi sa sportskim angažmanom i sportskim interesom. Ili, na drugi način rečeno: agresivni stavovi se u krugovima onih koji su zainteresovani za sport ne pojavljuju češće nego kod onih koji nisu zainteresovani za sport.” (8)
Slično Plesneru, i Habermas pravi sebi “odstupnicu” konstatujući da je bez neke posebne metodološke pripreme zapisao određene misli koje ne bi ponovio u takvom obliku, ali ne napušta svoju osnovnu orijentaciju. On smatra prihvatljivim da se određene kategorije aktivnosti slobodnog vremena interpretiraju, povezano sa socijalno-psihološkom teorijom, kao kompenzacija za lišavanja u profesionalnoj sferi. U tom kontekstu, Habermas sumnja da rezultati empirijskih istraživanja, na koje se Lindeovi zaključci oslanjaju, pružaju mogućnost za proveravanje pretpostavki o “dubokim socijalno-psihološkim međuzavisnostima”. (9)
U odgovoru Habermasu, sa kojim je njihova rasprava okončana, Linde revoltirano konstatuje da nikome ne pada na pamet da metode istraživanja koje je primenio uzme kao zadovoljavajuće polazište za razjašnjenje “duboke socijalno-psihološke međuzavisnosti” o kojoj govori Habermas, istovremeno zamerajući Habermasu da je odbacio sopstveno polazište koje pruža mogućnost za uobličavanje “pomirljive hipotetičke alternative”. (10)
Lindeova koncepcija ima neskriveni propagandi karakter: “Kada jedno društvo – kao što je naše (misli se na Zapadnu Nemačku, prim. aut.) – sebe shvata kao ka učinku orijentisano takmičarsko društvo u kome su na snazi ideal slobodnog izbora poziva pri jednakim startnim mogućnostima (i) princip slobodnog razvoja za svakog sposobnog, i u kojem se u krajnjem svaki drugi mehanizam selekcije bezuslovno uklanja, onda je jednoj takvoj zajednici za ostvarivanje njenih principa potrebna škola koja je i sama visoko selektivna i čiji je rad (bez obzira na njene obrazovne ciljeve koji ovde nisu predmet rasprave) iz ovih razloga organizovan kao jedan krajnje suptilan i regulisan ritual za odmeravanje, dokazivanje i poštovanje razlika na osnovu učinka. Mi znamo da naše društvo odavno ima takvu školu, koja kroz poštovanje razlika u uspehu, koje je sama uspostavila, daje svakom svom učeniku odlučujuća usmerenja za njegov pristup društvenim pozicijama različitog ranga i sa svojom dokumentacijom o školskom uspehu ili neuspehu neposredno, kao što je to Šelski (Schelsky) formulisao, raspodeljuje socijalne šanse.” (11)
Bilo bi interesantno čuti šta misle milioni mladih nezaposlenih Nemaca koji sa fakultetskim diplomama obijaju pragove “poslodavaca” od kojih mnogi jedva da imaju elementarno obrazovanje. Koliko mladih talentovanih stručnjaka mora da obavlja najteže telesne poslove da bi preživelo, istovremeno dok su njihovi “drugovi iz klupe” koji dolaze iz “uglednih porodica”, bez obzira kakav uspeh postigli, predodređeni da budu vlasnici fabrika, banaka, rudnika i da odlučuju kako o sudbini hiljada vrhunskih stručnjaka, njihovih “najamnika”, tako i o sudbini društva? Šta tek reći o deci iz sirotinjskih četvrti koja od malena mora da se “snađu” i obezbede egzsitenciju i koja mogu samo da sanjaju o fakultetskoj diplomi? Linde “zaboravlja” da u “raspodeli socijalnih šansi” izvanredno značajnu ulogu igra i politička opredeljenost. Šta to znači najbolje znaju oni, koji bez obzira na svoj uspeh u školovanju ne mogu da dobiju posao u državnoj službi jer pipadaju nekoj od (inače legalnih) komunističkih partija u (Zapadnoj) Nemačkoj (tzv. “Berufsverbot“).
Insistirajući na “biografskoj” koncepciji, Linde je nastojao da u školi pronađe institucionalno utemeljenje za sport (telesnu kulturu) u kojem su sačuvani osnovni principi kapitalističkog društva u “čistom” obliku. U pitanju je odbranaški potez: Linde se povlači sa stadiona i iz hala i utvrđuje se u školi koja postaje (poslednji) bastion gde se brane vrednosti “pravog” sporta. Časovi telesnog vaspitanja koje Linde, poput Kubertena, svodi na sportsko vaspitanje, postaju izvorište i pedagoški (vrednosni) putokaz za kasniji odnos mladih prema sportu, a to znači prema principima na kojima se zasniva kapitalističko društvo. Zato sport ne može da bude “kompenzaciona” aktivnost. On je način sticanja afirmacije (posredstvom vladajućih kriterijuma vrednovanja) i kao takav način integracije mladih u uspostavljeni poredak, dakle, konformistički aktivizam a ne bekstvo iz postojećeg sveta, pogotovu ne sučeljavanje s njim. Pravi smisao “ambicije”, o kojoj govori Linde, je volja da se uspe u životu poštovanjem zadatih pravila igre. To je skrivena suština “navike” (“biografski” faktor) sa kojom se vrednosni orijentiri iz škole prenose u budući život. Sport je prostor na kome se potvrđuje volja čoveka za uspehom u postojećem svetu – oslobođena od prinude rada i svakodnevnih obaveza. On nije “odslika sveta rada”, već prostor na kome se realizuje ljudska sloboda. Insistiranjem na “biografskom” faktoru Linde nastoji da ukaže na primat i postojanost svesti koja ima pozitivni (lojalni) odnos prema vladajućem (kapitalističkom) poretku.
Nastojeći da sačuva školski sport od etabliranog sporta, Linde svodi “dobrog sportistu” na učenika koji ima dobru ocenu kako iz predmeta “telesno vaspitanje”, tako i dobre ocene iz drugih predmeta. Ovo je od izuzetne važnosti jer Linde neprestano nastoji da dokaže da je sport sredstvo za razvoj svih onih kvaliteta (pre svega “ambicija” da se pobedi i postigne veći učinak) koji odlikuju “uzornog” građanina, znači ne može da bude kompenzacija za neuspeh u drugim predmetima. Otuda i zaključak da su loši učenici istovremeno i loši sportisti, koji u potpunosti protivreči stanju stvari u sportu, ali to Lindea, imajući u vidu celinu njegove koncepcije i njen smisao, uopšte ne obavezuje. Problem je u tome što on, insistirajući na značaju (školskog) sporta, nastoji da afirmiše princip kompeticije i princip učinka. Pri tom, pobeda postizanjem većeg rezultata (rekorda) osnov je za određivanje “uspešnosti” čoveka u sportu. U tom smislu, vrednost sportskog angažmana u školi procenjuje se na osnovu “dostignuća” u vanškolskom sportu. Tzv. “vrhunski sport” je, zapravo, vrednosni orijentir na osnovu kojeg se određuje i meri učinak u svim “nižim” sferama sporta, uključujući i školski sport. A u njemu dominiraju upravo “loši učenici” koji, po Lindeu, ne mogu da budu “dobri sportisti”.
Linde je odlučni kritičar profesionalizma. On smatra da od lekara odlučene olimpijske pobede, postignute od strane “kvazi profesionalnih amatera”, kao ni show koji izvode “profesionalni izvođači”, nemaju ništa sa sportom kao aktivnošću slobodnog vremena. Linde odbacuje Habermasovu tezu da sport “pod prividom igre i slobodnog razvoja snaga” – “udvostručuje svet rada”, konstatujući da taj sport spada u “svet posla i rada izvođača i njihovih mahera”. “Privlačnost sportske ponude za njegove konzumente nedvosmisleno pripada nečem drugom: zajedno sa radiom, bioskopom, pozorištem, štampom i tome slično, ona spada u sredstva moderne industrije kulture u slobodnom vremenu”, zaključuje Linde. (12) Ne ulazeći, na ovom mestu, u raspravu o tome da li profesionalni (zabavljački) sport spada u kulturu, moglo bi da se primeti da je Linde, odbacivanjem profesionalnog sporta, samo prividno rešio problem. Pravo pitanje je kako je sport postao profesija, odnosno, kako je došlo do komercijalizacije, a to znači do degeneracije sporta. “Maheri” koji drže sport u svojim rukama, i koji čine vladajući establišment kapitalističkog društva, upravo su “ambiciozni momci” iz Lindeovih školskih dvorana, zadojeni “pravim” sportskim vrednostima, koji su od sporta stvorili sredstvo za reprodukciju kapitala i za manipulaciju “masama”. Istovremeno, “vrhunski sportisti” su, kao izraz “najviših društvenih vrednosti”, postali „idoli“ mladih i “nacionalni heroji”. Linde „previđa“ da je profesionalni sport kruna razvoja modernog sporta i to upravo kao otelotvorenje egzistencijalne logike na kojoj počiva kapitalističko društvo. Na fakultetima za fizičko vaspitanje, koji stvaraju nastavnički kadar, ne razvija se kritički, nego idolopoklonički odnos prema “vrhunskom” (profesionalnom) sportu. Shodno tome, školski sport se, i pored svih Lindeovih zaklinjanja u suprotno, uklapa u normativni model etabliranog sporta i jedan je od osnova za njegovo reprodukovanje. Lindeovo beznadežno nastojanje da sačuva “pravi sport” (a to znači izvorne vrednosti kapitalizma kao najviši pedagoški izazov za mlade) od realnosti kapitalističkog društva (tendencije njegovog razvoja) završava u rezigniranom i besplodnom moralisanju.
Kada je reč o Lindeovoj kritici Plesnera i Habermasa, treba reći da je Linde prihvatio njihov redukcionistički pristup po kome je izvor svih nevolja radnika njihov položaj u procesu industrijskog rada. Nema ni reči o tome da se radi o kapitalističkom načinu industrijske proizvodnje, a to znači o položaju čoveka kao najamne radne snage čija egzistencija zavisi od samovolje kapitala, kao ni o ponižavajućem položaju čoveka u kapitalističkom društvu, a koji je pre svega uslovljen njegovim odnosom prema sredstvima za proizvodnju. Tvrdnja da je sport “odslika industrijskog rada” nije kritika kapitalizma, pogotovu ne poziv za njegovo ukidanje, već je ukazivanje na fatalnu uslovljenost sporta industrijskim radom. Kao što kapitalistički poredak nije odgovoran za društveni položaj radnika, već je to sam čovek (“građanin”) koji je dobio “jednake šanse na startu”, tako nije odgovoran ni za postajanje sporta “odslikom industrijskog rada”.
