Po Kubertenu, u grčkom “sportu” postojalo je nešto do čega niko nije došao ni u srednjem veku, ni u modernom dobu – a što ima izvanredan društveni i naučni značaj. Radi se o sledećem postulatu: “Čovek se ne sastoji iz dva dela – tela i duše (soul): postoje tri (dela) – telo, duh (mind) i karakter; nije duh taj koji stvara karakter, već je to telo. Čovek antike je to znao, a mi to s dosta muke ponovo učimo.” (66) Radi se o jednom od najpogubnijih uputstava Kubertenove “utilitarne pedagogije” – na kome se temelji građanska teorija i praksa tzv. “telesne kulture” XX veka i sporta – koje izdvaja telesno vežbanje iz sfere kulture i svodi ga na istrument za razvoj borilačkog karaktera i obezduhovljenje čoveka. Kuberten lišava telo osnovnih prirodnih osobenosti i svodi ga na predmet obrade i eksploatacije; duša gubi božanski karakter i postaje sredstvo sa kojim vladajući poredak vlada nad telom čoveka, dok duh postaje drugo ime za karakter.
U antici postoje dve sfere: prostor večnog u kome borave bogovi i prostor privremenog zemaljskog života u kome borave ljudi. Za ljudske duše, nakon smrti tela, koje je “grob duše” (Rebac), predviđen je podzemni svet mraka i užasa. Izvođenje duša na sunce i u tom kontekstu nastojanje da se putem “slave”, koja se stiče pobedom na olimpijskim igrama, obezbedi večnost u oreolu božanske besmrtnosti – najviši je izazov za smrtnika. Borba za pobedu, kao vrhovni kosmički (egzistencijalni) zakon, osnovni način je da se privuče pažnja bogova i stekne njihova naklonost. Poput fanatičnih hrišćana koji se takmiče u patnji da bi se izborili za što bolje mesto za ulazak u raj, Heleni se bore za sticanje prvenstva da bi obezbedili mesto u večnosti. Čitav život postaje svojevrsna služba bogovima, što je jedan od povoda za Kubertenovu tvrdnju da je “antička religija bila religija bez knjiga”. Otuda toliko bogatstvo i intenzitet agonalnih aktivnosti. Ono što je u hrišćanstvu činjenje “dobrih (bogougodnih) dela”, u antici je to činjenje “herojskih dela” – u koje spada pobeda na olimpijskim igrama koja je jedan od načina da se obezbedi “besmrtnosti u slavi i u mističnom trajanju duše” večnost. (67) “Slava” postaje eho herojskog života koji večno odzvanja među olimpijskim vrhovima obezbeđujući smrtnom čoveku besmrtnost – i u tom smislu uskrsnuće duše u večnosti. Za Kubertena ovozemaljski život nije polazna stanica na putu ka Olimpu, već je početak i kraj puta. Međutim, Kuberten, poput antike i hrišćanstva, pravi razliku između smrti čoveka i njegovog nestanka. Smrt ne znači nestanak ukoliko je čovek doprineo “progresu” – što postaje način spajanja čoveka sa večnim. Umesto u bogu (bogovima), čovek ostvaruje večnost u “progresu”. Insistirajući na značaju “velikih ljudi” Kuberten upućuje na to da je i po njemu “slava” ta u kojoj se otelotvoruje večni opstanak (“velikog”) čoveka. U suštini, moderni olimpijski paganizam ne nastoji da obezbedi večnost čoveku, već postojećem svetu. Olimpijske igre nisu mesto na kome pojedinci stiču “slavu” koja im obezbeđuje pristup Olimpu, već mesto na kome se slavi postojeći svet. Zbog toga kod Kubertena nema heroizovanja sportista ni veličanje njihovih rezultata. Oni su samo sredstvo sa kojim moderni olimpijski sveštenici (MOK) izvode najviši religiozni ritual posvećen veličanju kulta postojećeg sveta.
Olimpijske igre bile su borba između polis-a koja je posvećena Zevsu, vrhovnom autoritetu među bogovima od čije odluke (milosti) zavisi sudbina polis-a. Nije slučajno što su pobednicima na olimpijskim igrama sugrađani rušili bedeme da bi ušli u grad: oni su bili simbolično otelotvorenje Zevsove volje i kao takvi izaslanici koji donose polis-u dokaze njegove milosti (pobednički maslinov venac). Može se reći da se u Pindarovoj tvrdnji da su “bogovi prijatelji igara” nalazi ključ za odgonetanje karaktera antičkih olimpijskih igara. One su u svom izvornom smislu bile posmrtne ritualne igre koje su bile organizovane u slavu palog junaka, poput onih koje su nakon smrti Patrokla organizovane ispod trojanskih zidina, sa čime je trebalo da se privuče pažnja bogova i izmoli da prime dušu umrlog u svoje okrilje. Iskušavanje volje bogova ostala je stalna odrednica olimpijskih igara: pobeda postaje znak da je božanska naklonost pripala onome ko je pobedio, što je bio dodatni motiv da bi se nastavilo sa ratovanjem. Istovremeno, olimpijske igre su put koji vodi čoveka ka njegovom božanskom izvorištu. Osnovni smisao Pindarovih epinikija je da ispletu mitološku nit koja će da spoji pobednika sa božanskom prošlošću i na taj način mu obezbede večnost.
Za razliku od sofista, koji pod čovekovom prirodom podrazumevaju “jedinstvo tela i duše, ali pre svega unutrašnje nastrojenje čoveka, njegovu duhovnu prirodu”, (68) Kuberten polazi od dualizma tela i duše tvrdeći da “duša ima potrebu da muči telo da bi ono bilo pokornije”. U antici se gimnastički trening pojavljuje kao “obrazovanje duše”; (69) kod Kubertena se sport, kao bespoštedna borba telima, pojavljuje kao osnovni način stvaranja (sado-mazohističkog) karaktera. “Jedinstvo” telesnog i duhovnog pokreta u antici pojavljuje se kao podređenost smrtnog tela besmrtnom božanskom duhu – ne i ljudskoj duši. Božji duh je ona snaga koja udahnjuje život telu, a “slava”, koja se stiče “dobrim delom”, obezbeđuje čoveku mesto na Olimpu. Telesni izgled i pokret izraz su duhovnog pokreta, odnosno, otelotvorenje nastojanja da se bude u jedinstvu sa kosmosom. Geometrija, proporcionalnost, skladnost – osnov su umetničkog prikazivanja i mimetičkog impulsa. Radi se o zadatom vrednosnom i estetskom obrascu (koji je svoj metaforički izraz dobio u olimpijskom kosmosu) koji teži očuvanju uspostavljenog poretka. U tom smislu može se govoriti i o “jedinstvu” tela i duha u Kubertenovoj koncepciji. U antici dominira ideal harmoničnog jedinstva tela sa kosmosom u kome se iskazuje potpuna potčinjenost čoveka uspostavljenom poretku. Antička telesna kultura podrazumeva geometrijski oblikovano telo koje postaje simbolični izraz božanskog ustrojstva kosmosa. To najjasnije dolazi do izražaja u umetnosti u kojoj dominira “umetnikova vera da u savršenom obliku leži prototip svega ljudskog, samog božanstva”. (70) Telo koje se pojavljuje na antičkim vazama slikoviti je izraz helenskog shvatanja kosmosa i položaja čoveka u njemu. Otuda na njima ne dominira mišićna snaga, već proporcionalnost i gracioznost. “Vajanje tela” postaje ritualno iskazivanje pokornosti bogovima i uzdizanje čitavog bića čoveka ka njima, slično hrišćanstvu u kome su molitve ritualni način uzdizanja duše ka bogu. Istovremeno, antička telesna kultura sredstvo je za duhovnu i rasnu integraciju Helena i u tom smislu izraz je njihove “superiornosti” u odnosu prema “varvarima”. Rasna ekskluzivnost ne iskazuje se telesnom (mišićnom) snagom, nego osećajem za meru (metron ariston): sirova snaga i neproporcionalno mišićavo telo odlika su robova. Isto je i sa srednjovekovnim aristokratskim kriterijumima: osećaj za meru i eleganciju (ordre et mesure) ekskluzivna je odlika aristokratije – u odnosu prema neumerenosti i nezgrapnosti kmetova. Ukazujući na to da “zapadnjačka umetnost nikada nije prebrodila” – “podvojenost tela i duše”, Šefold naglašava da “u grčkom telu, s druge strane, svaki nerv, svaki pokret odražava kretanje duše na način koji se danas sreće samo kod dece i životinja.” (71) Da li je to onaj kvalitet koji čini da je antička umetnost “neprevaziđeni uzor” (Marks) umetnosti modernog društva?
Kuberten je blizak Platonovoj filozofiji, po kojoj telo nije integralni deo individue, već se duh kao transcendentalni entitet pojavljuje kao vladar nad telom. Čovek je pojavni oblik odnosa između dve od čoveka nezavisne sfere: duhovne i materijalne. U pitanju je mehanicistički, a ne dijalektički odnos. Besmrtna “duša” ima prvenstvo nad smrtnim telom, kao što je to u “Timej”-u, i ono mora da joj bude podređeno. (72) Duša se pojavljuje kao simbol uspostavljenog sveta koji u obliku kosmičkog poretka dobija legitimnost večnog – u odnosu prema njegovim materijalnim pojavnim oblicima koji su privremeni. Drugim rečima, uspostavljeni nadljudski i od ljudske prakse nezavistan poredak je večan – čovek je prolazan. Kosmičko (božansko) ustrojstvo osnov je ovozemaljskog ustrojstva: čovek je bukvalno prikovan za nebeski svod. Kod Kubertena umesto božanskog dominira duh kapitalizma koji je otelotvoren u mišićavom telu sportiste, koje je u borilačkom naponu, s tim što se umesto duše – karakter pojavljuje kao stecište i uporište vladajućeg duha u čoveku. Kuberten u “besmrtnom duhu antike”, koji ima nadljudsku i nadvremensku dimenziju, vidi osvajačko-tlačiteljski duh ratničke aristokratije homerovskog doba, koji će se pojaviti u srednjem veku u obliku “viteškog duha”, a u modernom dobu u obliku “sportskog duha”. Moderne olimpijske igre postaju obnavljanje i očuvanje osvajačko-tlačiteljskog kulta ratničke aristokratije kao “gospodarske rase”, ovog puta u obliku buržuja koji teži da pokori čitav svet. Međutim, za Kubertena “besmrtni duh antike” nema transcendentalni karakter, već je pojavni oblik procesa evolucije koji neprestano proizvodi životno tle (“okolnosti”) na kome se uvek iznova rađa “gospodarska rasa”. U tom smislu sport, kao otelotvorenje vladajućih društvenih odnosa u “čistom” obliku, postaje sredstvo za oplodnju čoveka socijalno darvinističkim i “progresivnim” duhom kapitalizma iz čega će nastati Kubertenov “novi čovek”.
Dok u antici postoji spontani odnos čoveka prema telu, koji proističe iz doživljavanja tela kao dela kosmosa i kao izvorišta životne energije čoveka, kod Kubertena dominira instrumentalni odnos čoveka prema svome telu koji je uslovljen prirodom kapitalističkog poretka. Sve je podređeno modeliranju koje se zasniva na kapitalistički (zlo)upotrebljenoj tehnici i nauci: kao što je u antici telesni izgled trebalo da bude u jedinstvu sa uspostavljenim kosmosom, tako je i kod Kubertena telesni izgled trebalo da bude u jedinstvu sa socijalno darvinističkim i progresističkim duhom kapitalizma. Telo postaje sredstvo za stvaranje pozitivnog karaktera i pozitivne svesti čoveka, kao i sredstvo za demonstraciju ekspanzionističke moći kapitalizma. To je ona moć koju će Kuberten nastojati da obogotvori i koja uslovljava odnos čoveka prema svome telu. Čovek je u liku buržuja postao sredstvo za ostvarivanje kapitalističkog “progresa”. Umesto antičkog holističkog pristupa telu, Kuberten insistira na ekspanzivnoj mišićnoj snazi i istovremeno se obračunava kako s apolonskom, tako i s dioniskom prirodom čoveka. On nije samo obezglavio svog pozitivnog čoveka, već ga je lišio Erosa, emocija, mašte, stvaralačkog…
U antici postoji organsko i duhovno jedinstvo čoveka sa prirodom. Antički čovek nije ovladao prirodnim silama već je u vlasti njihovih životvornih i razornih moći koje dobijaju božansko obličje. Dodvoravanje bogovima prinošenjem žrtve izraz je nastojanja da se predupredi pogubno dejstvo prirodnih sila i kao takvo je svojevrsni pokušaj ostvarivanja uticaja na prirodne sile. Ne “osvajanje prirode” i njena eksploatacija, već kroćenje prirode postaje najviši domet aktivističkog odnosa čoveka prema prirodi, što se ogleda i u antičkom shvatanju dresure životinja. Pegaz, kao kultna životinja, simbol je ukroćene snage prirode koja omogućava čoveku da se, u jedinstvu sa njom, vine ka božanskim prostorima. U modernoj olimpijskoj religiji priroda gubi sveti karakter: ona prestaje da bude sedište bogova i postaje predmet iskorištavanja. Čovek više nema strah od prirode i ne nastoji da živi u skladu sa njom, već nastoji da ovlada prirodom i postane njen “gospodar i posednik”. Kod Kubertena priroda je svedena na objekt eksploatacije, ali se pojavljuje i kao izvor “uživanja”, što je vid aristokratskog otpora prema novonastalim gradovima, u kojima caruje beda i prljavština, i idealizovanje seoskog života kao simbola spokojnog života koji se pojavljuje kao duhovno okrepljenje za nove osvajačko-pljačkaške poduhvate. Otuda se u Kubertenovoj filozofiji prepliću nostalgični aristokratski vapaji za idiličnim seoskim životom i bespoštedni eksploatatorski odnos prema prirodi, pogotovu u kolonijama. Za razliku od moderne humanističke misli koja u ovladavanju čoveka prirodnim zakonima (nauka i tehnika) vidi i razvoj stvaralačkih moći čoveka – čime se otvara mogućnost za “skok iz carstva nužnosti u carstvo slobode” (Engels) u kome će “duhovno bogatstvo biti mera ljudskog bogatstva” (Marks) – Kuberten u ovladavanju prirodom vidi mogućnost za nagomilavanje materijalnog bogatstva “elite”, kao i osnov za razvoj njene gospodarsko-tlačiteljske moći. Instrumentalni i izrabljivački odnos prema prirodi osnov je Kubertanovog odnosa prema ljudskom telu. Ono nije harmonični deo prirode koje, kao takvo, treba poštovati, već je svedeno na predmet obrade i sredstvo za postizanje vladajućih interesa. U antici kult harmonično razvijenog tela istovremeno je kult prirode (kosmičkog poretka), dok je kod Kubertena reč o kultu mišićavog tela koje je simbolični izraz razvojne snage kapitalizma koja se pojavljuje u vidu “progresa” – koji postaje analog božanskoj moći. Radi se o sledu logike koja u kvantitetu posedovanog vidi osnov samovrednovanja čoveka i osnov društvene moći. Instrumentalizovanje prirodnih zakona, u obliku tehnike i nauke, radi eksploatacije prirode, postaje instrumentalizovanje čoveka i njegovog tela radi ostvarivanja “progresa”. Antički odnos prema telu paradigma je odnosa prema prirodi. Još je u antici “priroda u čoveku prekoračila svoju puku “prirodnost””. (73) Interpretirajući Plutarhove stavove o antičkoj pedagogiji Jeger konstatuje: “Telesni trening i dresura životinja dokaz su da se fysis može oplemeniti”. (74) Radi se o oplemenjivanju koje podrazumeva navođenje čoveka na određeno ponašanje, što se postiže uspostavljanjem vlasti nad njegovom instinktivnom prirodom. Vaspitanje se svodi na ukalupljivanje čoveka u model građanina koji odgovara prirodi vladajućeg poretka. Kubertenova koncepcija “usavršavanja” čoveka predstavlja obračun s idejom o oplemenjivanju ljudske prirode. On upotrebljava izraz “plemenit” u istom smislu u kome građanska pedagogija naziva boks “plemenitom veštinom”. To je oblik “humanizovanja” i estetizovanja ubilačkih veština kao simbola vladajuće društvene moći.
Antičko techne ne predstavlja savladane prirodne zakone od strane čoveka, već oblik u kome se ispoljava božanska volja koja simboliše delatnu moć kosmosa. Putem techne čovek se ne oslobađa zavisnosti od prirode i ne ovladava njome, već samo potvrđuje svoju beznadežnu potčinjenost božanskim silama. U tom smislu techne nema produktivistički i oslobađajući, već religiozni i ograničavajući karakter. Kuberten se ne naslanja na antičko techne, već na modernu tehniku, i to na onu tendenciju u njenom razvoju koja nastoji da od tehnike stvori sredstvo za iskorišćavanje prirode i potčinjavanje čoveka. To postaje osnov Kubertenovog odnosa prema telu čoveka, kao njegovoj neposrednoj prirodi, i prema sportskoj tehnici. Kuberten ne insistira na razvoju veštine i stvaralačkih moći čoveka, već na razvoju borilačkog karaktera i agresivnog muskularizma, kao i na kultu “intenzivnih telesnih vežbi” sa kojima se sistematski sakati telo i stvara sadističko-mazohistički karakter. U njegovoj “utilitarnoj pedagogiji” nema mesta za princip mere i optimalnog napora, koji polazi od poštovanja telesnih specifičnosti, zdravlja i ličnog integriteta čoveka. Umesto stvaralačkog tela i duha, stvara se osvajačko-tlačiteljsko telo i ubilački duh, glavne odlike “gospodarske rase”, s tim što je prihvatljiva samo ona veština koja omogućava razvoj i realizaciju osvajačko-tlačiteljskog duha buržuja. Jedina prava veština koju treba da savlada pripadnik “gospodarske rase” je borilačka veština, kao i tehnika ubijanja koja podrazumeva savladavanje rukovanja oružjem. Kuberten nema u vidu tehniku koja se pojavljuje u obliku mehaničkih naprava, u kojima su otelotvorene savladane prirodne sile sa kojima čovek upravlja putem razuma, već instrumentalizovano telo koje stiče ubilačku moć. Ubilački karakter (spremnost na ubistvo) i ubilačka veština (sposobnost za ubistvo) sačinjavaju ubilačku moć koja predstavlja glavnu karakteristiku “volje za moć” buržuja. Oni se međusobno uslovljavaju: razvoj ubilačkog karaktera podrazumeva razvoj ubilačke veštine i obratno. Između ubilačke moći i ubilačkog karaktera nema umnog posredovanja, već se pojavljuje dehumanizovano i instrumentalizovano znanje, kao i mimetički impulsi koji treba da popune erotske i duhovne praznine i doprinesu potpunom saživljavanju buržuja sa ubilačkom veštinom. Kubertenova ideja o boksu na konjima predstavlja vrhunac njegovog poimanja “jedinstva” prirode, čoveka i (borilačke) veštine. Priroda i telo postaju tehničko sredstvo za postizanje neljudskih efekata.
U antici čovek je u jedinstvu sa telesnom veštinom: nema posebne tehničke sfere koja se pojavljuje kao posrednik u odnosu čoveka prema prirodi i prema sebi, kao što je to slučaj u modernom dobu. U tom kontekstu nema tehničke racionalnosti ni progresističkog principa učinka koji u prvi plan stavlja efikasnost. Otuda je u antici estetika, u kojoj dolazi do izražaja nastojanje da se postigne potpuni sklad sa kosmosom, najviši izazov. Duhovno jedinstvo sa kosmosom postiže se putem telesne harmonije: odnos prema telu posredovan je slikom geometrijski ustrojenog kosmosa. I Kubertenov pozitivni čovek uklapa se u kapitalistički kosmos putem tela i telesnog izgleda – mens fervida in corpore lacertoso – koji odgovara dinamičkom i progresističkom duhu kapitalizma. Kuberten, poput nacista, ne insistira na telu koje odgovara životinji (zveri), već na “čeličnom telu” kome odgovara “čelična volja”. Telo je simbolični izraz “prevazilaženja” “lenje životinjske” prirode čoveka i istovremeno simbol neuništive ekspanzivne snage vladajućeg poretka.
U modernom društvu odnos prema telu posredovan je kapitalističkim kosmosom (industrijski mimezis, princip racionalnosti i efikasnosti) koji se pojavljuje u obliku od čoveka otuđene i nad čovekom dominirajuće tehničke sfere koja je neposredni mimetički impuls, kao i sveprisutna logika življenja. Putem nje kapital vlada čovekom i prirodom. Kao što je u antici posredstvom sfere olimpijskih bogova čovek bio rob vladajućeg poretka, tako je u kapitalizmu postao rob poretka posredstvom nauke i tehnike. U antici su prirodne pojave neposredni mimetički impuls i izraz “spontanosti”. Kubertenov olimpizam se oslanja na Dekartovu mehanicističku filozofiju tela i pronalazi mimetički impuls u industrijskom i militarističkom pokretu. Umesto prirodnog pokreta i prirodnog tela, dominira mehanika pokreta, a telo postaje kavez tehničke racionalnosti. Ono što je najvažnije, Kubertenov olimpizam postaje vladavina dehumanizovanog i denaturalizovanog uma u glavama ljudi. Najviši “estetski” izazov postaje efikasno telo koje odgovara visokospecijalizovanoj mašini. Svođenje tela na mašinu, a kretanja na mehaniku pokreta, podrazumeva tehnizovani um, potisnuti i osakaćeni Eros, kao i osakaćeno emotivno i duhovno biće čoveka.
U antici prirodni zakoni (pojave) se politički instrumentalizuju posredstvom olimpijskih bogova; kod Kubertena je uspostavljeno političko instrumentalizovanje nauke i tehnike posredstvom olimpizma. Umesto obogotvorenja prirode (naturalna proizvodnja i sile prirode) dolazi, posredstvom progresističkog principa citius, altius, fortius, do obogotvorenja tehnike koja u rukama kapitala postaje “mistično” sredstvo za porobljavanje čoveka. To je još jedno protivrečje Kubertenovog olimpizma koji se “naslanja” na antiku. “Tehnička civilizacija”, koja je uslovljena destruktivnom prirodom monopolističkog kapitalizma, postaje spiritus movens modernog olimpizma. Otuda Kuberten insistira na principu citius, altius, fortius, koji ne postoji u antičkoj Grčkoj, i polazi od Kontovog pozitivizma i Le Pleovog “poštovanja činjenica” – što je u suprotnosti s metafizičkim karakterom antičkih olimpijskih igara. Kuberten pokušava da prekorači izvornu prirodnost čoveka, koju on ima kao “lenja životinja”, tako što će sportom i telesnim vežbama da razvije u njemu potrebu za većim naporom – što znači gramzivi osvajačko-tlačiteljski karakter. “Potreba duše da muči telo da bi ono bilo pokornije” postaje opravdanje za obračun s Erosom i za stvaranje mazohističkog karaktera. Ovladavanje telom i njegovo instrumentalizovanje odgovara odnosu prema prirodi. U Kubertenovoj olimpijskoj doktrini se ogledaju obrisi novog antropološkog modela koji odgovara ekocidnom duhu kapitalizma i koji obeležava put od “takmičarskog” do (samo)destruktivnog čoveka.
U antičkoj kosmogoniji dominira statični geometrijsko-šematski pristup prostoru. Kosmos je sferično podeljen i svaka sfera ima svoje odlike, svrhu i simboličnu vrednost. Takvom ustrojstvu kosmosa odgovara ustrojstvo antičkog društva, što dolazi do svog najjasnijeg izražaja kod Platona. Još se u antici stvaraju posebni prostori za telesno vežbanje i borbu (stadioni, hipodromi, gimnazije, palestre) – koji dobijaju status kultnih mesta, svojevrsnih hramova u kojima se, putem gimnastičkih vežbi, nastoji doći u sklad sa kosmičkim poretkom i izazvati erotski zanos bogova. Budući da je čovek “igračka bogova”, atletska borilišta postaju božja igrališta na kojima prinošenjem darova bogove prvo treba nahraniti, a zatim im pružiti priliku da se zabave igrajući se ljudskim sudbinama. Prostor sveta omeđan je božanskim kosmosom i predstavlja njegovu simboličnu ovozemaljsku pojavu. Telesni pokret u antici izraz je dramatike življenja koja ima tragični karakter jer se čovek neprestano sučeljava sa samovoljom bogova: život je pozornica bogova, a ljudi njihove “igračke”. Životni tok čoveka i društva odgovara “kretanju” Zenonove strele: ona se uvek nalazi u istoj tački. Sudbina Ikara upućuje na to kuda vodi let ka slobodi. Doživeti svoje kosmičko bivstvovanje kretanjem kroz prostor, vinuti se prema bogovima i doživeti svoju tragičnu sudbinu – to je najviši domet antičkog čoveka. Za Kubertena kosmos nema geometrijsko-šematsku prirodu: čovek se ne nalazi u zadatom i statičnom prostoru, već u dinamičnom prostoru čija je priroda uslovljena progresističkim i ekspanzionističkim duhom kapitalizma. Za razliku od antičkog zatvorenog kosmosa, kapitalistički kosmos je otvoren i ima ekspanzivni karakter. Radi se o jedinstvenoj sfernoj strukturi prostora pri čemu je duh kapitalizma centar pulsirajuće moći koja se širi u svim pravcima. Kubertenov Ikar nema pored sebe mudrog Dedala, niti teži da se vine ka izvorištu svetlosti koji simbolizuje težnju čoveka da prevaziđe horizonte postojećeg i dopre do novih svetova. On se svodi na pticu-grabljivicu koja se uvek iznova usmerava ka plenu rukovodeći se ubilačkom rešenošću i nezajažljivom pohlepom. Kuberten nema razumevanja ni za romantizam koji se razvija u Nemačkoj nakon Francuske građanske revolucije, kao njen duhovni refleks. On se obračunava s Klopštokovim “krilima” koja se nalaze na nogama čoveka koji teži da se oslobodi stega feudalnog društva i da, vođen maštom i verom u svoje ljudske moći, poleti ka novim prostorima da u njima dosegne do svoje istinske ljudskosti.
Što se vremena tiče, ono se u antici ne shvata kao kretanje napred: trka je nebitna kao brzina kretanja kroz prostor i kao njegovo “savladavanje”, i u tom smislu kao razvoj ljudskih moći, već kao borba za pobedu sa kojom se stiče “slava”. U antici nema merenja vremena radi određivanja promena, već je ono potvrda postojanosti ovozemaljskog sveta (ne i večnosti). Isto je sa modernim olimpijskim igrama, s tim što se one, nasuprot egzistencijalnom pesimizmu antike, zasnivaju na progresističkom optimizmu. Protok vremena za Grke znači da su sve dalje od svog životnog izvorišta, koje je i glavno (mitološko) duhovno pribežište. Nepromenljivi oblik u kojem se odvijaju olimpijske igre jedan je od načina odbrane “staroga” ritualnim ponavljanjem izvorne olimpijske liturgije. Stroga forma postaje simbolično vraćanje na božansko izvorište života i napajanje helenske rase izvornom životnom (kosmičkom) snagom – koja se obnavlja na olimpijskim igrama. Slično je sa Kubertenom: kod njega je (idealizovana) “prošlost” izvorište “pravog” života koji dobija mitsku masku i postaje sredstvo za izgradnju kulta postojećeg života. “Besmrtni duh antike” postaje nadljudska (nadistorijska) sila koja nanovo dovodi čoveka do izvornog antičkog životnog vrela.
