I pored toga što daje prvorazredni značaj principu “većeg napora”, Kuberten ne zastupa “filozofiju učinka” (Leistungsphilosophie) koja će se razviti na temelju nastojanja da se uspostavi neprikosnovena dominacija progresističkog principa citius, altius, fortius, već insistira na socijalno darvinističkom principu kao glavnoj integrativnoj duhovnoj snazi i osnovi društvenog reda. Uprkos tome, Kubertenovo geslo “važno je dobro se boriti” ne može da izbegne sravnjivanje učinka putem kvantitativnih kriterijuma, jer je on kako osnov za određivanje “pobede” nad “protivnicima”, tako i “pobede” nad sobom. Kvantitativno sravnjivanje postaje “objektivni” kriterijum po kome se vrši raspodela mesta na društvenoj lestvici moći koja se pojavljuje u obliku Arnoldove elitističke “teorije piramide”: potrebno je da se stotinu ljudi posveti telesnoj kulturi da bi se pedesetoro bavilo sportom; potrebno je da se pedesetoro bavi sportom da bi se dvadesetoro specijalizovalo; potrebno je da se dvadesetoro specijalizuje da bi petoro bili sposobno za “zadivljujuće junaštvo” (prouesses étonnantes). (75) Piramida uspeha ukazuje na hijerarhijsko ustrojstvo Kubertenove “prirodne selekcije” i na mehanicističku logiku “takmičenja” koja odgovara tržišnoj “utakmici” i “industrijskom” društvu. Ono što je najvažnije, kvantitativno sravnjivanje postaje oblik u kome se ispoljava dominacija “progresa” nad čovekom i potvrđuje njegova neprikosnovenost i večnost. Kuberten i ovde mistifikuje pojave: kvantitativno sravnjivanje nije istorijski proizvod, već je “činjenica” koja se ni na koji način ne može dovesti u pitanje i kao takvo je sredstvo za vaspitanje potčinjenih da prihvate nejednakost u društvu kao neminovnost. Istovremeno, rekord nije bitan kao ljudsko dostignuće, već kao način dokazivanja “progresivne” prirode poretka, a time i narastajuće snage “gospodarske rase”. Budući da nema bilo kakvih zdravstvenih ili moralnih ograda progresističkim principima “većeg napora” i citius, altius, fortius, jasno je da “usavršavanje” čoveka, koje se zasniva na njima, vodi njegovom (samo)uništenju. U tom kontekstu, u Kubertenovoj “utilitarnoj pedagogiji” nema ideje o optimalnom naporu, koja predstavlja jedan od osnovnih principa modernog sportskog treninga i koja se zasniva na efikasnosti, kao što nema ni razlikovanja između zamora i premora, što znači između normalnog telesnog napora i prekomernog opterećenja koje uništava organizam i vodi u smrt. Kubertenov princip “većeg napora”, kao osnov “prevazilaženja” životinjskog u čoveku, podrazumeva deerotizovanje čoveka, uništavanje spontanosti, kreativnosti, mašte, ukratko, potiskivanje igračke prirode čoveka i stvaranje “pozitivnog čoveka”. Otuda proističe dinamika “većeg napora”: što je veće mučenje tela, to je veće potiskivanje primarnih (seksualnih) nagona iz čega proističe veća borilačka energija koja, opet, povratno deluje na još veći obračun s Erosom. Krug se zatvara.
Kuberten insistira na “usavršavanju” ličnosti, ali njegova sportska pedagogija odbacuje princip univerzalnog razvoja telesnih moći čoveka i insistira na jednostranosti i jednoobraznosti. Umesto gipkosti i pokretljivosti, najviši izazov njegove “utilitarne pedagogije” postaje proizvodnja “gvozdenog tela” kome odgovara bespoštedni “gvozdeni karakter”. Umesto hrišćanske “tamnice duše”, telo postaje gvozdena pesnica sa kojom “progres” uklanja prepreke na svome putu. Uništavanje prirodnosti i ljudskosti i dobijanje od čoveka “čistog materijala” (Hitler) od koga će biti stvorena nova “gospodarska rasa” koja će biti u stanju da pokori svet, najvažniji je cilj Kubertenove pedagogije. Sport i telesni dril postaju načini proizvodnje telesno i mentalno degenerisanih ljudi koji su spremni na (samo) uništenje da bi se postigao zadati cilj – i u tome pronalaze “zadovoljstvo”. Otuda sportisti predstavljaju telesni i karakterni obrazac koji je uzor za vaspitanje mladih i u tom kontekstu su mitološko otelotvorenje najviših vrednosti postojećeg sveta.
Uprkos tome što kritikuje postojeći svet u kome vlada “uzaludna muka”, Kuberten se ne suprotstavlja nauci i tehnici, nosećim stubovima kapitalizma, već želi da od njih stvori ekskluzivno sredstvo buržoazije za obezbeđivanje neprikosnovene vlasti nad čovekom i prirodom. Njegov princip “većeg napora”, sa kojim treba prevazići “lenju” životinjsku prirodu čoveka, utemeljen je u ekspanzionističkoj moći kapitalizma koja se zasniva na razvoju nauke i tehnike: mehanizacija tela postaje najviši oblik u kome se pojavljuje proces evolucije živih bića. Za razliku od antičkog techne u kome nema razdvajanja prirode i čoveka i koje podrazumeva umetničko oblikovanje, sportska tehnika je kapitalistički oblik ovladavanja prirodom i kao takva je obračun s prirodnim bićem i stvaralačkom prirodom čoveka. Savladavanje sportske tehnike svodi se na potiskivanje i sakaćenje izvornih igračkih, duhovnih, umnih i telesnih sposobnosti čoveka i njegovo podređivanje dehumanizovanom i denaturalizovanom “progresu” koji postaje viša sila čiji fatalni hod čovek može da uspori, ali ne i da zaustavi: sport simbolizuje pobedu “tehničke civilizacije” nad čovekom. Budući da priroda kapitalizma neposredno uslovljava prirodu sporta i da je u sportu u potpunosti zaokružen proces kapitalističke reprodukcije, čovek u sportu nije samo radna snaga, kao što to tvrde Habermas i Rigauer, (76) već i oruđe za rad i sirovina od koje, putem kapitalistički degenerisane nauke i tehnike, treba stvoriti “rekordere”. Na temelju dominacije apsolutizovanog principa učinka, u sportu se od zdravog telesnog naprezanja došlo do životno riskantog poduhvata, pri čemu rekord nije ljudsko dostignuće, već rezultat naučnih laboratorija, dok je čovek samo sredstvo za postizanje rezultata (rekorda). Od “lepog”, “slobodnog”, “prirodnog”, došlo se do ružnog, ropskog, mehaničkog – destruktivnog, što u potpunosti odgovara pozitivističkoj intenciji Kubertenove doktrine po kojoj je sport najvažnije sredstvo za stvaranje jednoobraznih pozitivnih ljudi koji su potpuno i beznadežno integrisani u postojeći svet. “Vrhunsko” u sportu podrazumeva glorifikovanje poretka, a ne čoveka. Postizanje sve većih rezultata osnovni je način dokazivanja sposobnosti poretka da “ide napred”. Ne kvalitet ljudskog življenja (sloboda, pravda), već kvantitativni pomaci postaju osnovni način legitimizovanja poretka. U tom kontekstu “istorija” atletike, “kraljice sportova”, postaje linerano uvećavanje brojeva kojima su pridodata imena obezličenih “rekordera”.
U antici je uspostavljena borba između ljudi za pobedu, ali ne i borba ljudi protiv prirode. Isto je i sa renesansom, aristokratskom kulturom, kao i sa prosvetiteljskom i filantropskim doktrinom. Tek je u kapitalističkom društvu, u kojem je sve podređeno logici profita i progresističkom principu učinka, uspostavljena borba ljudi protiv prirode, što će doći do izražaja i u sportu. Sve brže kretanje kroz prostor, koje se zasniva na razvoju tehnike kao savladanim i (zlo)upotrebljenim silama prirode, postaje kapitalistički način “pobede nad prirodom”, što pre svega znači nad telom koje je neposredna priroda za čoveka. Pri tom, brzina kretanja nema značaj kao izraz razvoja ljudskih moći, već kao simbolični pokazatelj razvojne snage vladajućeg poretka. Rekordi, koji se mere sekundama, desetinkama i stotim delovima sekunde imaju za čoveka apstraktnu vrednost. Istovremeno, rekord, kao tržišna vrednost sportskog rezultata, nije samo mera otuđenja čoveka od sebe, već i mera otuđenja čoveka od prirode i mera uništavanja sopstvenog prirodnog bića. U Kubertenovoj olimpijskoj doktrini prostor i vreme su zadate i od čoveka nezavisne veličine. Kubertenov odnos prema sportskom prostoru izraz je shvatanja da kapitalistički svet predstavlja najviši oblik u razvoju evolucije i da je moguće njegovo “usavršavanje”, ali ne i promena. Otuda je sportski stadion najautentičniji prostor kapitalizma. On simbolizuje potpuno i konačno zatvaranje čoveka u duhovni horizont kapitalističkog sveta i u tom smislu je moderni paganski hram na kome se, u vidu “sportskog takmičenja” i “telesnih vežbi”, vladajućem duhu destrukcije prinosi na žrtvu slobodarsko dostojanstvo čoveka i vera u pravedni svet.
Kretanje kroz prostor osnov je čovekove samobitnosti i slobodarske samosvesti: prvo je bio pokret. Ono po čemu se ljudsko kretanje razlikuje od mehaničkog i životinjskog je to što ono podrazumeva odnos prema postojećem svetu i kretanje prema novim svetovima, što znači njegova slobodarska i vizionarska dimenzija. Svodeći čoveka na oruđe “progresa”, Kuberten vraća njegovo kretanje ispod nivoa životinjskog kretanja dajući mu mehaničku dimenziju. On ukida samosvojni pokret čoveka, sa kojim se on odnosi prema svetu i pokazuje svoju posebnost, i putem sporta i telesnog drila nameće mu model pokreta koji odgovara prirodi kapitalističkog poretka. Kubertenova euritmija bliska je antičkoj: čovek treba da sraste sa postojećim svetom i postane njegov organski deo. Dehumanizovanom i denaturalizovanom svetu, koji se temelji na kapitalističkoj destrukciji, odgovara dehumanizovano i denaturalizovano telo i destruktivni pokret. Dinamika telesnog pokreta u sportu uslovljena je “tempom života” koji diktira dinamika kapitalističkog reprodukovanja i predstavlja obračun s prirodnim ritmom pokreta. “Savršeni ritam pokreta”, najviši funkcionalni i estetski izazov, koji se nekada pronalazio u životinjskom svetu, sada se pronalazi u svetu robota. Pokazalo se da je Kubertenov “novi čovek”, poput Hitlerovog “natčoveka” (nad-zver), bio samo prelazni oblik ka stvaranju “Rambo”-a (ubica-idiot), odnosno, “terminator”-a (čovekoliki robot-destruktor) koji je otelotvorenje ekocidnog duha današnjeg kapitalizma. Sport postaje način izvođenja čoveka iz živog sveta i njegovo prevođenje u svet mašina. Kubertenov “progres” nije kretanje napred, već se svodi na beskonačno i sve intenzivnije kretanje u krug, koje se pojavljuje na sportskoj stazi, koje treba da zaustavi istoriju i spreči čoveka da iskorači iz postojećeg sveta – dovodeći do njegovog uništenja. Sport postaje kapitalistički ringišpil smrti koji se sve brže vrti.
Kuberten je odbacio emancipatorsko nasleđe tradicionalnih oblika telesne kulture i time telesni pokret koji teži razvoju međuljudskih odnosa i jedinstvu čoveka sa prirodom. “Razvoj ljudskih moći” putem sporta postao je sistematsko uništavanje stvaralačkih moći čoveka; “borba za slobodu” putem sporta je stranputica koja vodi ka daljem razvoju destruktivnih procesa; “aktiviranje masa” putem sporta svelo se na uspostavljanje kontrole nad ljudima u “slobodnom (neradnom) vremenu” i na stvaranje masovnog idiotizma; “igračka tehnika” je postala sredstvo za sakaćenje čoveka i stvaranje hordi savremenih Frankenštajna… Vladajuća tendencija u “razvoju” sporta ukazuje na vladajuću tendenciju u “razvoju” savremenog sveta: umesto da kapitalizam stvara mogućnosti za “skok iz carstva nužnosti u carstvo slobode” (Engels), on uništava klicu novum-a koja je stvorena u građanskom društvu i dovodi čoveka u sve veću zavisnost od sve ugroženije životne sredine. Sport nije samo obračun s kulturom, već i s životom.
